مفهوم شناسی و مصداق شناسی فتنه با تاکید بر آیه ۲۵ سوره انفال

فهم برخی از آیات قرآن به واسطه وجود واژگانی که دایره مفهومی و مصداقی آن گسترده است، گاه مشکل می نماید. آیه ۲۵ سوره انفال نیز از این دست آیات است که نظرات گوناگون تفسیری پیرامون آن بیان شده است. فراز ابتدایی آیه «واتقوا فتنه» و نیز «لا تصیبن الذین ظلموا منکم خاصه»، مشتمل بر ابهام هایی است که مورد توجه مفسران قرار گرفته است. این پژوهش با هدف روشن کردن معنای آیه و بررسی ابهامات موجود با عنایت به آرای تفسیری فریقین به روش توصیفی- تحلیلی، سامان یافته است. بررسی ها نشان گر آن است که: فتنه دارای مفهوم مشترک معنایی و مجموعه­ مصادیق است. که ذیل معنای کلی فتنه است. معنی فتنه قرار دادن طلا در زیر فشار آتش برای خالص کردن و تفکیک سره از ناسره است، پس هر نوع فشار و شدت مانند امتحان، ابتلا، و سختی فتنه است. فتنه در این آیه به معنای بلا و امتحانی است که حیطه آن فراگیر است و دو گروه مومنان و غیر مومنان از جامعه را گرفتار خواهد نمود. این آیه با تاکید بر سکوت و نقش منفعلانه مومنان در برخورد با مشکلات و ظلم هایی که در جامعه وجود دارد، آنان را از فتنه ای که گریبان گیرشان خواهد شد، برحذر می دارد. راه برون رفت از این فتنه امر به معروف و نهی از منکر است که نشانه حساس بودن افراد جامعه اسلامی به حفظ حدود الهی است. فراز انتهایی آیه نیز با تاکید بر شدید العقاب بودن خداوند، انگیزش لازم برای ایفای نقش فعال در جامعه به جهت دور ماندن از فتنه را در مخاطب ایجاد می نماید.

کلیدواژه ها:

فتنه ، ۲۵ انفال ، تفاسیر فریقین ، مصادیق فتنه