استخراج و شناسایی مقایسه ترکیبات شیمیایی اسانس اندام های هوایی گیاه Achillea tenuifolia در سه استان ابهر و رجایی شهر و شاهزند

بومادران( Achillea) یکی از مهم ترین نوع دارویی تیره مرکبات با نام علمیاست که از گیاهان معطر و محبوب معطر ایران است Achillea tenuifolia است که در نقاط مختلف جهان پراکنش دارد. یکی از گونه بومادرانAsteraceae که دارای تنوع فنوتیپی و ژنوتیپ فراوان مورفولوژی است. هدف از انجام این تحقیق، بررسی و مقایسه ترکیبات شیمیایی اسانسگیاه Achillea tenuifolia در سه استان ابهر و رجایی شهر و شاهزند بوده است.اسانس گیری با دستگاه کلونجر انجام گردید و جهت تجزیه نمونه های اسانس و اندازه گیری دقیق ترکیبات از دستگاه های GC و GC/MSاستفاده شد. مهمترین مصرف گیاهان اسانس دار و مواد اسانسری حاصل از آنها جهت معطر ساختن است. اسارت ها همچنین مصرف و وجود اسانس در ادویه، از رشد سریع میکروب ها و فساد مواد غذایی جلوگیری می کند. اسانسها در فرآورده های دارویی کرم، پماد و لوسیون به کار میروند. و یکی از اشکال مصرف عمده این مواد به صورت بخور می باشد. ترکیبات موجود در گونه ی Achillea tenuifolia در استان شاهزند اراک گیاه ۴۹ ترکیب در گونه ی Achillea tenuifolia شناسایی شد که عبارتند از ژرماکرن - دی (۱۰.۱۰٪)، کامفور ( ۸.۳۴./)، او۸ سینئول (۷.۲۵٪)، اسپاتولنول ( ۷.۲۳٪)، آرتمیز یاکتون (۵.۵۱٪) ، پاراسایمن (۴.۸۸٪)، ترپن - ۴-ال (۲۰۹۱٪) است بازده اسانس ح اصله از سر شاخه های گلدار و برگدار Achillea tenuifoliaدر استان شاهزند اراک ۸۵ درصد است. و در استان زنجان شهرستان ابهر براساس نتایج بدست آمده ۴۳ ترکیب شناسایی شد که بازده آن ۸۱۰۸۹ درصد کل ترکیب های اسانس ، شناسایی شد که عبارتند از مونوپرن های اکسیژن (۳۴۸٪) ، مونوپرن های هیدروکربن دار (۱۰.۸۲٪) ، سزکوئی ترپن های اکسیژن دار ( ٪۲۵.۴۴ )، سزکوئی ترین های هیدروکربن دار (۲.۵۸٪) و سایر ترکیبات (۹۰۱۵٪) و ترکیبات عمده آن شامل اسپاتولنول (۱۵٪) ، کامفر ( ۶.۵۱٪) ، ۱و۸ سینئول (۴۸۰./)، پاراسای من (۶۷. ۴٪) ، آلفا پینن (۳٫۸۰٪) و پرنئول ( ۳۰۳۱٪) می باشند. و کمترن فراوانی را ژرانیول ۰.۳۷ ٪ در میان سایر ترکیبات داشته است و در استان قزوین در شهرستان در رجایی دشت ترکیبات اصلی موجود در اسانس که بازده آن۸۷/۸٪ از کل ترکیب های اسانس، شناسایی شد که عبارتند از حاوی۲۲ ترکیب شامل۱٫۸ - Camphor ، (۱۱/۴) spathulenol، (۱۴/۶) Cineole(%۵/۱۰)،۸- ، (۴) Chrysanthenone ، (۴/۱%) Artemisia ketone ، (%۵/۹) Piperitone ، (۷/۸%) p-Cymene ، (۹/۱%) -Pinene Limonene ، (۳/۳%) Thujone( ۳/۱۹) و Terpineol-ه ( ۲/۶) می باشد که cineoL-۱,۸(۱۴/۶%) بیشترین و کمترین فراوانی را Terpinene- در میان سایر ترکیبات داشته است که به عنوان آرامبخش، ضد ویروس، ضد درد، ضد اسپاسم، محرک دستگاه گوارش و موثر در بازسازی سلول عمل می کند و همچنین مواد شیمیایی با ارزشی همچون - ۸.۱در استان اراک بوده است که احتمالا به دلایل مختلفی از قبیل نوع خاک و آب و هوا و رطوبت و ... می باشد . متاسفانه تهیه نقشه جامع خاک و ارایه الگوی کشت و کاربری مناسب اراضی می باشد، هنوز انجام نشده است اما می توان با توجه به یک سطح بندی و تقسیم بندی آب و هوا و سنجش بیش ترین میزان اسانس شناسایی، بهترین منطقه را برای انتخاب و برداشت گیاه انتخاب کرد. بطور کلی با توجه به مواد شناسایی شده در tenuifolia است که می توان از آن ها در صنایع مختلف دارویی، صنعتی و بهداشتی بهره برد. کارخانجات تولید کننده مواد شوینده و آرایشی از مقادیر زیادی آلفا ترینئول (که از اسانس گل یاس بدست می آید و از مقادیر زیادی روغن تربانین (که از درخت بنه بدست می آید و حاوی آلفا و بتا بهتن است) استفاده می نمایند. اسانس تر بارنتین همچنین بعنوان حلال برای تهیه واکس کفش و مبل و همچنین در صنعت مورد مصرف قرار می گیرد. در استان شازند اراک ۴۹ ترکیب و استان زنجان شهرستان ابهر ۴۳ و استان قزوین در شهرستان در رجایی دشت ۲۲ ترکیب شناسایی شد بنابراین بیشترین تنوع اسانس گونهcineole می توان اینگونه اظهار داشت که این گونه Achillea tenuifolia که در منطقه ابهر بیشترین مقدار اسانس را دارا بود.

کلیدواژه ها:

بومادران ، Achillea tenuifolia ، اسانس ، کاسنیان ، ترکیبات روغنی