زیباشناسی تزئینات معماری در ادبیات دوره تیموری (مورد پژوهانه: شعر جامی)

معماری همانند ادبیات، با نماد و رمز، استعاره، مفاهیم عرفانی، اندیشه های فرهنگی، اجتماعی و... در پیوند است و همچون ادبیات از بارزترین جلوه های فرهنگ و اندیشه اقوام در ادوار مختلف به شمار می آید. درحقیقت، واژه ها، عناصر و اصطلاحات معماری ازجمله ابزارهای الهام بخش، هنرآفرین و آرایه ساز برای شعرا و نویسندگان به شمار می آید. کسب آگاهی و شناخت لازم در زمینه اصطلاحات خاص، عمومی و بومی معماری به یقین خواهد توانست به ادیبان و تحلیل گران متون ادبی کمک های چشمگیری نماید. استخراج، مطالعه و بررسی بناها و ساختمان هایی که در ضمن داستان های منظوم و منثور ادب فارسی در ادوار گوناگون به آن ها اشاره شده است، به شناخت شیوه های معماری در دوره های مختلف کمک می کند و قسمت های مبهم تاریخ معماری اسلامی و ایرانی را تا حدود زیادی آشکار می سازد. دوره مورد مطالعه در این مقاله، عصر تیموری است که مهم ترین مشخصه معماری در آن، مربوط به تزئین بناهاست و از این نظر، این دوره از ادوار مهم معماری اسلامی محسوب می شود. نتایج حاصل از این پژوهش، از سویی، بیانگر کاربرد تزئیناتی همچون «مقرنس کاری، گچ بری، نقش نگاری، خطاطی و کتیبه نگاری، طلاکاری، منبت کاری و شمسه» در معماری دوره تیموری، و از سوی دیگر، گویای چگونگی و میزان کاربرد تزئینات مذکور در خلق آرایه های ادبی در شعر این دوره است. مقاله حاضر به روش کتابخانه ای و شیوه تفسیری و تحلیلی انجام گرفته است. به یقین آثار ادبی، یکی از مهم ترین منابع کشف و استخراج انواع تزئینات به کاررفته در معماری دوره های مختلف است و تزئینات معماری نیز ازجمله کاربردی ترین ابزارهای زیبایی آفرین در متون ادبی محسوب می شود. بنابراین، مطالعه آثار مهم نظم و نثر به جا مانده از عصر تیموریان، به ویژه شعر جامی از این جهات بسیار حائز اهمیت است.

کلیدواژه ها:

ادبیات ، معماری ، زیباشناسی ، تزئین ، دوره تیموری ، جامی