نگاهی بر مفهوم توکل در نزد هجویری، قشیری و محمد غزالی

توکل از مفاهیم و اصطلاحات عرفانی و واژه ای قرآنی است که همواره در کتاب ها و مباحث عرفانی سهمی داشتهاست. در این مقاله تلاش بر آن بوده که میزان و نحوه پرداختن هجویری، قشیری و محمد غزالی به این مفهوم بررسیشود. هجویری در کشف المحجوب به توکل اشاره کرده اما به ذکر چند نقلقول و حکایت اکتفا نموده است، اما قشیریدر رساله قشیریه بابی مجزا را به توکل اختصاص داده و حکایات و اقوال متعددی را برای تبیین توکل نقل نموده،رویکرد قشیری روایی بوده و حتی سخنانی که بدون عنوان است و بهظاهر نظر شخصی خودش است را با گفته اند وامثال آن بیان کرده، محمد غزالی در احیا علوم الدین و کیمیای سعادت به نحوی نظام مندتر و آموزشی تر با رویکردینظری به توضیح توکل همراه با دسته بندی و ذکر مراتب و جزئیات پرداخته و در هر بحث مثال ها و اقوالی را هم نقلکرده. بسیاری از حکایات و نقل قول هایی که غزالی در تعریف مفهوم توکل آورده در رساله قشیریه هم به چشممی خورد که هم به استفاده از منابع مشترک و هم توجه محمد غزالی به رساله قشیریه می تواند مرتبط باشد

کلیدواژه ها:

توکل ، هجویری ، قشیری ، محمد غزالی