نمود ایدئولوژی تشیع در گفتمان مترجمان دوره صفوی: موردپژوهی مقدمه ده نسخه خطی

نمود ایدئولوژی تشیع در گفتمان مترجمان دوره صفوی: موردپژوهی مقدمه ده نسخه خطی پروانه معاذالهی[۱] چکیده عصر صفویه  (۹۰۷۱۱۴۲ ق) در تاریخ فرهنگی ایران از جنبه های بسیار اهمیت دارد، از جمله به لحاظ رسمیت یافتن تشیع و حمایت دربار از تولیدات فرهنگی شیعی که به بازتعریف هویت ملی انجامید. هدف پژوهش حاضر مطالعه رابطه بین ترجمه و ایدئولوژی تشیع است و با تمرکز بر نظریه فن­دایک (۱۹۹۸) و تعریفی نئومارکسیستی از ایدئولوژی،  مولفه های اجتماعی، ادراکی و گفتمانی مرتبط با تشیع و ترجمه را بررسی می­کند. در این ارتباط، ابتدا، با روش توصیفی تحلیلی، وضعیت اجتماعی سیاسی حاکم بر عصر صفوی و کنش مترجمان مورد مطالعه قرار می­گیرد، سپس با تمرکز بر مقدمه ده نسخه خطی از ترجمه های عصر شاه اسماعیل (۹۰۵۹۳۰ ق)، شاه طهماسب (۹۳۰۹۸۴ ق) و شاه سلطان حسین (۱۱۰۶۱۱۲۵ ق)، تاثیر ایدئولوژی در گفتمان مترجمان بررسی می­شود. این مطالعه نشان می­دهد که مترجمان مورد بررسی با جانب­داری از ایدئولوژی تشیع در بازتولید گفتمان شیعی سهیم بوده­اند و تصریح امامت حضرت علی (ع) و ضرورت تبعیت از ائمه، کاربرد کلماتی با بار معنایی مثبت در وصف خاندان پیامبر اکرم (ص) و کلماتی با بار معنایی منفی در توصیف مخالفان آنها و مشروعیت بخشی به پادشاهان صفوی و مشروعیت دهی به تشیع اثنی عشری با استناد به آیات قرآنی، نمود گفتمانی این جانب­داری است. واژه­های کلیدی: ایدئولوژی، صفویه، تشیع، زواره ای، خاتون آبادی، خوانساری، ترجمه     [۱] . استادیار گروه مطالعات ترجمه، دانشگاه ولی عصر (عج) رفسنجان  [e-mail] تاریخ دریافت : ۲۰/۲/۱۴۰۱- تاریخ تایید : ۸/۶/۱۴۰۱

کلیدواژه ها:

Ideology ، Safavid ، Shi’ism ، Zavarei ، Khatoun-abadi ، Khansari ، ایدئولوژی ، صفویه ، تشیع ، زواره ای ، خاتون آبادی ، خوانساری