کانه زایی کرومیت و ایلمنیت در مجموعه های افیولیتی کردستان، رهیافتی جهت تعیین جایگاه ژئوتکتونیکی مجموعه های افیولیتی مورد مطالعه

در پژوهش حاضر، برای نخستین بار حضور اندیس های کرومیتیت انبانه ای در بخش های افیولیتی شهرستان مریوان گزارش می شود. اندیس های کرومیتیت همراه با سنگ های افیولیتی نوع دونیت و هارزبورژیت بوده و اغلب با فابریک توده ای گرانولار در جنوب باختر شهر مریوان رخنمون دارند. شیمی کانی کروم-اسپینل در سه اندیس کرومیتیتی مورد مطالعه در این منطقه نشان می دهد که میزان عدد کروم برای دو ذخیره، عددی بالا (میانگین ۰.۸۵) با میزان TiO۲ بسیار پایین (۰.۰۱) و برای ذخیره دیگر میزان عدد کروم پایین (۰.۷۶) و با میزان میانگین  TiO۲ بیشتر (۰.۰۵) است. این موضوع نشان می دهد که اندیس های کرومیتیت و به تبع آن مجموعه افیولیتی در دو خاستگاه متفاوت ژئوتکتونیکی شامل یک محیط پشته میان اقیانوسی از یک ماگمای تولئیتی و یک محیط بالای فروفرارانش از یک ماگمای بونینیتی تکوین یافته اند. Cr۲O۳ کرومیت های مورد مطالعه در دامنه ۲۸.۴  الی ۵۰.۷۸  درصد وزنی متغیر است. تشکیل این اندیس ها و سنگ های میزبان در پاسخ به واگرایی سریع پوسته اقیانوسی و سپس حرکت همگرایی صفحات زمین ساختی و بسته شدن اقیانوس تتیس جوان صورت گرفته است. همچنین طیف گسترده ای از گابروها شامل گابرو درشت بلور، ملاگابرو و میکروگابرو در سه منطقه شمال باختر کامیاران (روستای یخته خان)، خاور سروآباد (روستای میانه) و جنوب باختر مریوان (روستاهای درگاشیخان-ویسه)، میزبان کانی های ایلمنیت، مگنتیت و تیتانیت هستند. ایلمنیت در هر سه منطقه و کانی های مگنتیت و تیتانیت تنها در خاور سروآباد مشاهده شده اند. ترکیب شیمیایی کانی ایلمنیت نشان می دهد که متوسط میزان درصد وزنی TiO۲ از کامیاران (۴۳.۱۹) به سمت سروآباد (۴۶.۰۹) و سپس مریوان (۴۷.۴۲) افزایش می یابد. این کانی ها به صورت ریزدانه تا متوسط دانه (تا ۱.۵ میلی متر) و اغلب آمیبی شکل، بی شکل و به میزان کمتر نیمه خودشکل به صورت بین بلوری ایجاد شده اند. با توجه به شواهد بافتی و شیمی کانی، کانه زایی تیتانیم در نتیجه اکسایش ماگما و تشکیل قطرات سیال غیرقابل آمیزش غنی از آهن و تیتانیم، پس از تبلور پلاژیوکلاز صورت گرفته است. 

کلیدواژه ها:

کانه زایی ، کرومیت ، ایلمنیت ، افیولیت ، جایگاه ژئوتکتونیکی ، کردستان