زمین شیمی و ویژگی های گوهرشناسی کروندوم در پگماتیت های خاکو، شمال شرق باتولیت الوند (غرب ایران)

کانسار خاکو در جنوب و جنوب شرق شهر همدان و در نزدیکی روستای خاکو در غرب ایران قرار دارد. در این منطقه کروندوم هایی به رنگ آبی درون رگه های پگماتیتی و بدنه گرانیتی وجود دارند. داده های سن سنجی مطلق با روش های گوناگون پرتوسنجی نشان می دهد که سنگ های دگرگونی در گستره زمانی ژوراسیک تا کرتاسه تشکیل شده و سپس در ژوراسیک میانی تا کرتاسه پیشین، مورد هجوم توده های نفوذی قرار گرفته اند و فازهای جوانتر و رگه های پگماتیتی درون آن­ها نفوذ کرده اند. فعالیت های گرمابی سیال های داغ تراوش یافته از توده گرانیتی همبری­های ویژه شامل بلورهای کروندوم + کیانیت+ میکا ± پلازیوکلاز را به وجود آورده­اند. کانی های آلومینوسیلیکاتی و کروندوم در این رگه ها و توده های کوچک پگماتیتی و لبه توده گرانیتی دیده می شوند. برپایه بررسی­ های انجام شده، فرآیندهای دگرگونی دگرنهادی و ترکیب قلیایی غنی از آلومین توده نفوذی منجر به یک مدل زایشی بر اساس تبادل دوطرفه سیال های داغ در دمای بالا و فشار متوسط شده که در آن پدیده سیلیس زدایی گسترده، افزایش نسبت Al/Si و تبدیل بلورهای آلومینوسیلیکات و پلاژیوکلاز به کروندوم طی فرآیندهای پیشرونده در یک سامانه زمین شیمیایی باز صورت گرفته است. بنابراین خاستگاه کانسار خاکو با یک مدل ماگمایی دگرنهاده قابل توجیه است. نتایج نشان می دهد، که مقدار عناصر کمیاب کروندوم های منطقه خاکو گستره تغییرات وسیعی دارند. بلورهای کروندوم طبیعی کانسار خاکو از نظر عمق رنگ در گروه­های ۶ و ۷، از نظر میزان درخشندگی در گستره ۲ و ۳ رنگ سرد و از نظر رنگ مایه در گروه بنفش آبی (VB)  و آبی (B)  قرار دارند. کروندوم های مورد بررسی در منطقه خاکو دارای کمتر از ۱ درصد وزنی عنصر آهن، ppm ۱۰ تا ۴۷ گالیوم، ppm ۸۳ تا ۶۹۰ تیتانیوم و ۳۰ (ppm) عنصر وانادیوم هستند و شباهت شیمیایی با نمونه های معادن همنشین با سینیت ها در تانزانیا دارند.

کلیدواژه ها:

کروندوم ، دگرنهادی ، گوهر شناسی ، خاکو ، همدان.