دعا و تاثیر آن بر تقدیر انسان از منظر اسلام و عرفا(با نظر به آثار شیخ احمدجام)

بحث تقدیر یا سرنوشت انسان از بحث های مهمی است که در همه دوره ها و در همه مذاهب و عرفان اسلامی مطرح شده و اندیشمندان و عرفا و علما را بر آن داشته است که درباره آن به مطالعه و تفحص پردازند. اینکه تقدیر انسان یک برنامه حتمی است که باید همان طور که خداوند خواسته، صورت بگیرد یا اینکه تقدیر سعی و تلاش و کوشش خود انسان است و این انسان است که سرنوشت خود را تعیین می کند و دعا و خواسته او نقش مهمی در این تقدیر دارد، موضوع مقاله حاضر است که سعی شده است تا با روش توصیفی- تحلیلی و با استفاده از منابع اسلامی یعنی قرآن و سنت و روایات و همچنین از دید عرفای بزرگوار به خصوص شیخ احمد جام که در آثار خود به بحث دعا و مناجات اشاره دارد، به آن بپرداخته شود. همچنین بررسی اینکه چه عواملی باعث تغییر در تقدیر و سرنوشت می شود، قسمت بعدی مقاله است که ما در این پژوهش به یکی از عوامل مهمی که در تقدیر انسان موثر است یعنی «دعا» اشاره کرده ایم و نتایج تحقیق حاکی از آن است که دعا بر طبق نظر قرآنی، که عرفای بزرگوار من جمله شیخ احمد جام هم به آن پرداخته است، نقش اساسی در سرنوشت انسان دارد و این دعا و خواستن انسان منافاتی با تقدیر الهی ندارد؛ بلکه در راستای هم هستند یعنی خود دعا به عنوان خواسته انسان در تقدیر الهی است که انجام پذیرد تا اختیار انسان نیز معنا داشته باشد، پس انسان می تواند سرنوشت خود را تغییر دهد ظهور عرفان در عرصه بندگی نیز، نقطه عطفی در رابطه انسان با خدا گشود و معبودی خواستنی را به تصویر کشید که لحظه ای غفلت از یاد اوخسران ابدی برای رهروان به دنبال دارد. انعکاس نظرات ناب عرفانی نیز حاکی از آن است که دعا و نیایش به عنوان پل ارتباطی ناسوت وملکوت از اعتباری ویژه برخوردار است و بخش قابل توجهی از آثار عرفانی بر جای مانده، درخصوص دعاست. همچنین با بررسی آرا و افکار عرفای بزرگ می توان اذعان داشت که ایشان مضمون دعا و اجابت را با کلام نافذ و تاثیرگذار خود در ضمن حکایاتی جالب بیان نموده اند است که همواره دلکش و شنیدنی و پندآموز است.

کلیدواژه ها:

قضا و قدر ، دعا ، عرفان ، آیات و روایات ، شیخ احمد جام.