بررسی اثردود قلیان برسطح سرمی آنزیم های کبدی (آلانین آمینو ترانسفراز- آسپارتات آمینوترانسفراز) و تعیین عوامل پیشگویی کننده مصرف قلیان در جوانان: یک مرور سیستماتیک

هدف: مصرف دخانیات عامل مهم انواع بیماری ها، ناتوانی و مرگ زودرس در جهان است. افزایش مصرف مواد مخدر وتنوع مواد مخدر و عوارض ناشی از آن یکی از جدیترین معضلات و مشکلات بهداشتی در جوانان می باشد. امروزه یکی ازراه های تشخیص آسیب های کبدی سنجش برخی آنزیم ها مانند آلانین آمینوترانسفراز و آسپارتات آمینوترانسفراز می باشد.با توجه به ترکیبات زیانبار موجود در قلیان و اثر روی سطح آنزیم های کبدی و بروز آسیب بافت کبد، انجام مطالعهحاضر از اهمیت ویژه ای برخوردار است. هدف از این مطالعه بررسی اثر مصرف قلیان بر روی سطح سرمی آنزیم های کبدیو تعیین عوامل پیشگویی کننده مصرف قلیان در جوانان می باشد.روش ها: در این مطالعه مروری سیستماتیک منابع اطلاعاتی در Google Scholar ، SID و PubMed با عبارت هایمرتبط با آسیب های کبدی ناشی از مصرف قلیان، عوامل پیشگویی کننده مصرف قلیان به دو زبان انگلیسی و فارسی تامرداد ماه ۱۳۹۷ جستجو شدند. فقط مطالعاتی که آسیب کبدی ناشی از مصرف این ماده دخانی را در ایران انجام دادهبودند، وارد مطالعه شدند.نتایج: در مجموع ۱۹ مقاله یافت شد که از میان آنها ۱۵ مقاله معیار ورود به مطالعه را داشتند. با استناد به نتایجمطالعات، مصرف قلیان به واسطه غلظت بالای نیکوتین، کربنمونواکسید و فلزات سنگین موجود در قلیان میتواند برفیزیوپاتولوژی کبدی موثر باشد. سطح سرمی آنزیم های آلانین آمینوترانسفراز و آسپارتات آمینوترانسفراز در گروه هایدریافت کننده دود قلیان افزایش معنادار داشت. به نظر می رسد یکی از دلایل شیوع بالای مصرف قلیان در جهان، تصورغلط در مورد بی خطر بودن مصرف آن، در دسترس بودن و هزینه کم قلیان است. در بین متغیرهای مربوط به عواملخطرساز فردی، خانوادگی و اجتماعی، متغیرهای نگرش نادرست نوجوان، هیجان خواهی، حساسیت به اضطراب، بی نظمیمحیط اجتماعی و اختلال در فضای روانی اجتماعی مدرسه، عدم اجرای قوانین منع مصرف در مجامع عمومی و باورهایغلط در ارتباط با کم ضرر بودن قلیان نسبت به سیگار، مطلوب بودن طعم و بوی قلیآن های میوهای به عنوان عواملپیشگویی کننده مصرف قلیان در نظرگرفته شدند.نتیجه گیری: دود قلیان دارای اثرات پاتوفیزیولوژیک برکبد است که با افزایش سطح سرم آنزیم های آلانین آمینوترانسفرازو آسپارتات آمینوترانسفراز آشکار می شود. با توجه به رابطه بین مصرف قلیان و فیبروز کبد به خصوص در بیماران مبتلابه هپاتیت C ، و ایجاد اختلالات ساختاری در بافت کبد و کلیه، لزوم توجه کافی به روشهای ترک اعتیاد در این افرادحائز اهمیت است. همچنین مشخص شد عوامل فردی، خانوادگی و اجتماعی مختلفی پیش گویی کننده مصرف قلیانبودند، طراحی فعالیت های چند جانبه جهت پرکردن اوقات فراغت جوانان مانند ترویج ورزش، آموزش روش های حلمساله برای کاهش اضطراب وخستگی و یادگیری مهارت های نه گفتن در برابر تقاضای دوستان برای کشیدن قلیان،می تواند به کاهش میزان کشیدن قلیان در جوانان منجرشود. با توجه به نتایج توصیه می گردد مسئولان به این مشکل بهصورت یک فوریت و اولویت توجه نمایند و ضمن استفاده از روش های موثر جهت فرهنگ سازی اقدام به آموزش و آگاهنمودن مردم در خصوص اثرات زیانبار مصرف مواد مخدر نموده و برنامه ریزی های لازم جهت کاهش مصرف انجام گیرد.

کلیدواژه ها:

دود قلیان ، آلانین آمینوترانسفراز ، آسپارتات آمینوترانسفراز ، عوامل پیشگویی کننده