دیوانه نمایی و کارکرد آن در آثار عطار نیشابوری

بحث از دیوانگان و رفتار و گفتار ایشان در آثار عرفانی، بحث از دیدگاه ها و اندیشه هاییاست که شخص عارف نمی تواند آن سخنان را از زبان خویش بازگو نماید؛ از این رو باخلق چنین شخصیت هایی، اندیشه ها و سخنان انتقادی خویش را بازگو می کند. آثارعطار(اعم از نظم و نثر) را می توان از غنی ترین و مهمترین منابعی دانست که احوالدیوانگان را در ادب عرفانی حکایت می کند. حضور پر تعداد حکایات مربوط به احوالدیوانگان در مثنوی های عطار کارکردی گفتمانی ایجاد کرده است و گویی عطار با پرداختنبه این شخصیت ها در پی بنیان اندیشه و گفتمانی خاص بوده است. عطار با برجستهنمودن هرچه بیشتر شخصیت دیوانه در روایات خود، نه تنها فراروایت عقل را نقض نمی کند، بلکه پیوندی میان عقل و دیوانگی برقرار مینماید که تعبیر «عقلای مجانین» را می توان اشارهای به همین پیوند در نظر گرفت. وی با طرح شخصیت هایی این چنین درپی بیان احوال درونی عارفان است که آکنده از شوریدگی و عشق به حقایق الهی است وامکان بیان این تجربیات عرفانی در قالبها و رفتارهای عقلانی وجود ندارد، از این رو باانتخاب آگاهانه شخصیت دیوانه، به بیان اندیشه ها و پرسش های خویش در خصوص انسان،هستی و خدا می پردازد.

کلیدواژه ها:

عطار ، عقلای مجانین ، کلان روایت ، کارکرد نمادین ، هویت