باز پژوهی شرط ضمان مستودع با تاکید بر دیدگاه شهید صدر «ره»

شرط ضمان بدون تعدی و تفریط در عقد ودیعه یکی از موضوعات چالش برانگیز درفقه شیعه می باشد.که اغلب فقها حکم به بطلان این شرط داده اند. در حالی که عموم حقوق دانان ایرانی آن را صحیح می دانند.عمده ادله ای که برای اثبات بطلان این شرط ارائه شده است، عبارتند از قاعده احسان و مخالفت شرط با اقتضای ذات ودیعه . در میان فقهای معاصر مرحوم شهید محمد باقر صدر«ره» بیانی عقلایی از مبنای مالکیت و ضمان ید ارائه کرده اند و در ضمن آن به تبیین تفاوت شرط ضمان در ودیعه و عاریه پرداخته اند.، بیانی که به جهت نوع بحث و انسجام آن در میان مباحث سایر فقها نظیر آن به چشم نمی خورد .اگر چه به دلیل اینکه در کتب مطبوعه ایشان ذکر نشده است، مورد توجه پژوهشگران قرار نگرفته است. در پژوهش حاضر با بررسی استدلالات اصلی چند تن از فقهای هم عصرشهید که بیان هایی مرتبط با بحث ایشان دارند ، اعتبار نظریه مرحوم شهید که برماهیت نیابتی ودیعه استوار است ،مورد سنجش قرار گرفت . در بخش نخست به مهم ترین اقوال و ادله مطروحه از سوی فقها و حقوق دانان اشاره شده و در بخش دوم بهبیان و تحلیل دقیق و مفصل کلام مرحوم شهید صدر پرداخته و روشن شد که تقریر ایشان علیرغم داشتن مبنای تحلیلی دقیق از ارتکازات عقلایی ، در شناخت ماهیت نیابت دارای خطا است . همچنین نتیجه گرفته شد که سایر استدلالات در اثبات بطلان شرط مذکور نیز فاقد اعتبار است. و تنها دلیلی که برای اثبات این مدعا قابل استناد می باشد ، عبارت است از اینکه شرط ضمان در عقد ودیعه برخلاف سایر امانات فاقد غرض عقلایی می باشد

کلیدواژه ها:

شرط ضمان ، عقد ودیعه ، عقود امانی ، شهید صدر ، نیابت