نقش عدالت در مهار یک بیماری جهانی

از دیر زمان موضوع عدالت و بحث درباره آن در میان جوامع بشری بااهمیت تلقی می شده است و عموم صاحب نظران برای تحقق آن راهکارهایی ارائه می دادند. ازاین رو، عدالت همیشه برای انسان ها نوعی آرمان بوده است. از سوی دیگر، نقطه مقابل عدالت، بی عدالتی و تبعیض های ناروا است که غالبا همراه با ظلم و ستم و پایمال شدن حقوق انسان ها بوده است.عدالت از مفاهیمی است که در طول زمان مصادیق فراوانی برای آن پدید آمده و در حوزه های مختلف اجتماعی ظهور و بروز پیدا نموده است. غالبا وقتی از عدالت و بی عدالتی سخن به میان می آید، پای منافع فردی یا گروهی به میان می آید و بر اساس آن گروهی می خواهند بیشترین منافع را از آن خود کنند و کمترین منافع را در اختیار دیگران قرار دهند. امروزه بحث عدالت به بهره مندی افراد جامعه از خدمات بهداشتی و درمانی راه باز کرده است و بر اساس آن در سراسر دنیا گروهی کاملا بهره مند و گروهی کم برخوردار یا محروم از تمام این خدمات یافت می شوند و این موضوع با بحث ثروت و فقر نیز رابطه مستقیم دارد. به این معنا که کسانی که امکانات مادی فراوانی دارند به راحتی می توانند از بهترین خدمات استفاده کنند و کسانی که امکانات مادی ندارند میزان استفاده آنان از این خدمات به کمترین حد ممکن کاهش پیدا می کند. از سوی دیگر، امروزه شاهد آن هستیم که مالکیت انسان در دایره امور مادی خلاصه نشده و نوعی از مالکیت پدید آمده که آن را مالکیت معنوی می نامند و این امر آنقدر اهمیت پیدا نموده که سازمان جهانی مالکیت معنوی برای این منظور پدید آمده است. مالکیت معنوی به خلاقیت های ذهنی انسان اطلاق می شود که اختراعات، آثار ادبی و هنری، طرح ها و نمادها، نام ها و تصاویری را که در تجارت استفاده می شود، شامل می گردد. با قوانینی که در این زمینه وضع شده است حق ثبت اختراع، حق چاپ و حق علائم تجاری به رسمیت شناخته می شود و با رسمیت شناختن مالکیت معنوی به افراد این اجازه داده می شود که از حق خود استفاده و یا از آن سود مالی کسب نمایند (۱). در این زمینه با اوج گیری و شیوع بیماری کرونا در سراسر جهان و بحرانی که از این رهگذر تمام جوامع بشری را در نوردیده است، باز بحث عدالت و بی عدالتی در این باره خودنمایی می کند؛ به گونه ای که کشورهایی که امکان تولید دارو و واکسن برای پیشگیری از این بیماری و درمان آن دارند، بر اساس حق مالکیت معنوی تولیدات این محصول دارویی را در انحصار خود گرفته اند و یا این محصول را در اختیار کشورهای دیگر قرار نمی دهند یا با قیمت های گزاف آن را در اختیار دیگران قرار می دهند که در نتیجه آن قشر کم درآمد در سراسر جهان از استفاده آن یا محروم مانده اند یا دیرهنگام به دست آنان خواهد رسید و همان گونه که می دانیم، تا زنجیره این بیماری در سراسر جهان قطع نشود، مهار این بیماری واگیردار به سادگی امکان پذیر نخواهد بود. از این رهگذر است که بحث عدالت در توزیع دارو در سطح جهان پیش می آید؛ عدالتی که اجرای آن موجب نجات جان بسیاری از انسان ها خواهد شد و به فرموده امام علی (ع) (اجرای) عدالت مایه حیات و زندگی خواهد بود (۲). اهمیت این موضوع سازمان های جهانی را به تکاپو انداخته است. بدین منظور در تاریخ ۱۵ ژوئن ۲۰۲۱، مدیران کل سازمان بهداشت جهانی (WHO)، سازمان جهانی مالکیت معنوی (WIPO) و سازمان تجارت جهانی (WTO) درباره همکاری گسترده در حمایت از دسترسی به فناوری های پزشکی در سراسر جهان برای مقابله با بیماری همه گیر کووید ۱۹ توافق می کنند (۳). بدیهی است تا توافقی بین المللی در عمل (نه فقط بر روی کاغذ) برای دستیابی عادلانه همه مردم جهان به این واکسن وجود نداشته باشد، شاهد کنترل این بیماری در سطح جهان نخواهیم بود. هر چند اهداف سودجویانه برخی از کشورهای سلطه گر در جهان مانعی جدی برای تحقق سلامت عمومی در این بحران پیش آمده می باشد.

کلیدواژه ها:

انسان ، ابن سینا ، سلامت نفس ، سلامت معنوی