عقل از منظر ملاصدرا

در این مقاله سعی بر این داریم تا عقل را بر اساس دیدگاه های ملاصدرا بررسی نماییم. ملاصدرا میراث دار حکمت مشاء و اشراق، و عرفان اسلامی، و بنیان گذار حکمت متعالیه عقل را سلاح قدرتمندی برای باز کردن گره های بسیاری از مجهولات معرفت بشری و الهی می داند. اما از محدودیت آن نیز غافل نبوده است. صدرالمتالهین معتقد است سرشت کمال جویی هر انسانی علاوه بر حرکت جبلی خدادای خویش به مقتضای «و قضی ربک الاتعبدوا الا ایاه» می تواند با به کارگیری عقل نظری و عملی به حرکت خویش با جهت گیری به سوی وجود مطلق و بینهایت درحرکت بوده، تا به مقتضای الیه راجعون به معبود حقیقی خویش بازگردد. یکی از مباحث مهم در تاریخ کلام و فلسفه در فرهنگ اسلامی و غرب این بوده که آیا عقل قادر به پاسخگویی به تمام مسائل و معارف بشری است یا نه؟ اولا باید گفت ملاصدرا نیز برای عقل انسان محدودیت قائل است. از نگاه او اندیشه نخبگان علمی و عقلی بشر از درک نفس خویش عاجز است، چه رسد به درک حقایق زمینی و آسمانی و احاطه بر دقایق آفرینش و عجایب فطرت و آثار آن. چگونه امکان پذیر است چنین انسانی درباره آن همه موجودات مادی و غیرمادی که در عالم هستی وجود دارد اطلاع کامل داشته باشد؟

کلیدواژه ها:

ملاصدرا ، عقل ، وحی ، انسان ، حکمت ، معرفت ، عقل عملی ، عقل نظری ، محدودیت قلمرو عقل