بررسی اثر تراکم بوته و نسبت اختلاط بر عملکرد کشت مخلوط ذرت و لوبیا چشم بلبلی در منطقه جیرفت

به منظور بررسی امکان کشت مخلوط لوبیا چشم بلبلی و ذرت، این آزمایش در سال ۱۳۸۹ در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه آزاد اسلامی واحد جیرفت (با عرض جغرافیایی ۲۷ درجه و ۳۰ دقیقه شمالی و طول جغرافیایی ۵۷ درجه و ۲۵ دقیقه شرقی) اجرا شد. آزمایش به صورت کرت های نواری در قالب طرح بلوک های تصادفی در سه تکرار انجام شد. کرت های عمودی به نسبت های مختلف کاشت دو گونه شامل پنج سطح کشت خالص ذرت، کشت مخلوط ذرت (۰/۰۷۵): لوبیا چشم بلبلی (۰/۰۲۵)، کشت مخلوط ذرت (۰/۰۵۰): لوبیا چشم بلبلی (۰/۰۵۰)، کشت مخلوط ذرت (۰/۰۲۵): لوبیا چشم بلبلی (۰/۰۷۵) و کشت خالص لوبیا چشم بلبلی و سطوح مختلف تراکم بوته به عنوان کرت افقی شامل سه سطح تراکم به میزان توصیه شده (ذرت، هشت بوته در متر مربع و لوبیا چشم بلبلی،۱۰ بوته در متر مربع)، تراکم به میزان ۲۵ درصد کمتر از مقدار توصیه شده (ذرت، شش بوته در متر مربع و لوبیا چشم بلبلی،۷/۵ بوته در متر مربع) و تراکم به میزان ۲۵ درصد بیش از مقدار توصیه شده (ذرت،۱۰ بوته در متر مربع و لوبیا چشم بلبلی،۱۲/۵ بوته در متر مربع) اختصاص داده شد. صفات مختلف ریخت شناسی، عملکرد و اجزای عملکرد دانه برای هر دو گونه اندازه گیری و ثبت شد. جهت ارزیابی کشت مخلوط نیز شاخص های متعدد زراعی و رقابتی استفاده شد. نتایج نشان داد که نسبت های مختلف کشت مخلوط، تاثیر معنی داری بر عملکرد دانه لوبیا چشم بلبلی نداشت اما در سطح احتمال پنج درصد روی عملکرد دانه در واحد سطح ذرت تاثیر معنی دار گذاشت و در مقایسه با کشت خالص ذرت (با عملکرد ۸۶۱۵ کیلوگرم در هکتار) افزیش نسبت لوبیا چشم بلبلی به میزان ۲۵، ۵۰ و ۷۵ درصد موجب شد تا عملکرد ذرت به ترتیب معادل ۱۷/۱، ۲۲/۵ و ۳۵/۷ درصد کاهش یابد. در بین اجزای عملکرد دانه لوبیا چشم بلبلی، نسبت های مختلف کشت مخلوط تنها در سطح احتمال پنج درصد بر تعداد دانه در کپسول تاثیر معنی داری گذاشت و افزایش سهم ذرت در مخلوط، کاهش معنی دار تعداد دانه لوبیا چشم بلبلی در کپسول ره به دنبال داشت. در بین اجزای عملکرد ذرت، نسبت های مختلف کشت مخلوط تنها در سطح احتمال یک درصد بر وزن تک دانه تاثیر معنی داری گذاشت و افزایش سهم لوبیا چشم بلبلی در مخلوط به نحومعنی داری موجب کاهش وزن تک دانه ذرت نسبت به کشت خالص (۰/۲۱۶ میلی گرم) شد. تراکم بوته در سطح احتمال یک درصد بر عملکرد دانه لوبیا چشم بلبلی در بوته تاثیر معنی داری گذاشت. این تاثیر به نحوی بود که با افزایش تراکم بوته از ۷/۵ بوته در متر مربع به ترتیب به ۱۰ و ۱۲/۵ بوته، عملکرد دانه در بوته از ۳۱/۰۵ گرم به ترتیب به ۲۵/۰۸ و ۱۸/۲۷ گرم در بوته کاهش یافت. البته افزایش تعداد بوته در واحد سطح، موجب شد تا عملکرد دانه لوبیا چشم بلبلی در هکتار معادل ۲۵۵۴- ۲۳۱۹ کیلوگرم در هکتار تغییر یافته و تفاوت معنی داری بین سطوح مورد تراکم بوته وجود نداشته باشد. در رابطه با ذرت نیز، تغییرات تراکم بوته (در محدوده شش تا ۱۰ بوته در متر مربع) تاثیر معنی داری بر عملکرد ذرت بر جای نگذاشت.LER در تیمارهای مختلف کشت مخلوط بالاتر از یک بود که نشان دهنده برتری کشت مخلوط نسبت به تک کشتی در این الگوهای کشت بود. بیشترین مزیت (۱۴.۲ =LER) جهت تولید محصول دانه با کشت مخلوط لوبیا چشم بلبلی (۰/۰۵۰) با تراکم ۱۲/۵ بوته در متر مربع +ذرت (۰/۰۵۰) با تراکم ۱۰ بوته در متر مربع حاصل شد. در صورتی که هدف کشت مخلوط لوبیا چشم بلبلی و ذرت باشد، نتایج این مطالعه نشان داد که بهترین ترکیب با بیشترین افزایش عملکرد نسبت به کشت خالص این دو گیاه (۸.۳۲ =AYL) و بیشترین سودمندی (۱.۲۱=IA) با کشت مخلوط لوبیا چشم بلبلی (۰/۰۲۵) با تراکم ۱۰ بوته در متر مربع + ذرت (۰/۰۷۵) با تراکم ۱۰ بوته در متر مربع + ذرت (۰/۰۷۵) با تراکم هشت بوته در متر مربع حاصل خواهد شد.

کلیدواژه ها:

کشت مخلوط ، ذرت ، لوبیا چشم بلبلی ، عملکرد ، رقابت ، نسبت برابری زمین