پژوهش فقهی و حقوقی پیرامون رشد و مسئولیت کیفری در قانون مجازات اسلامی مصوب ۱۳۹۲

مسئولیت کیفری و مجازات فرد بالغ کمتر از ۱۸ سال و محجورین یکی از مسائل مهم حقوق کیفری ایران می باشد، که ماده ۹۱ قانون مجازات اسلامی به این موضوع اختصاص یافته است، پس از بررسی موضوع به روش توصیفی و چنین می توان نتیجه گیری نمود که یکی از موارد کاستن از مصادیق قاتل های عمدی مستوجب قصاص، مجوز مفاد ماده ۹۱ برای احراز شبهه در رشد و کمال عقل افراد بالغ کمتر از ۱۸ سال است. هنگامی که چنین افرادی ماهیت جرم ارتکابی و یا حرمت آن را درک نکنند مستوجب قصاص نیستند و شلاق حدی منتفی است. در موارد علم قاضی بر فقدان درک حرمت جرم ارتکابی مستوجب حد یا قصاص توسط فرد بالغ کمتر از ۱۸ سال که مشمول ماده ۹۱ قانون مجازات اسلامی ۱۳۹۲ باشد ممکن است دادگاه، نظر پزشکی قانونی را برای تشخیص رشد و کمال عقل مرتکب، استعلام کند یا اقدام مقتضی دیگری را انجام دهد. بدین ترتیب قصاص منتفی می شود و بسیاری از مصادیق ضرب و جرح منتهی به فوت به نوعی از مصادیق شبه عمدی مستوجب دیه تبدیل می شوند و از انتقادها درباره ی تحمل قصاص یا شلاق جرائم عمدی متهمان زیر ۱۸ سال در عمل و قانونی جلوگیری می شود. صغر یا جنون مرتکب، در پیوند با عناصر مادی و معنوی قتل در زمان ارتکاب جرم است و اگر پس از بلوغ (۱۸ سال) یا افاقه ی مرتکب مجنی علیه در اثر سرایت فوت شود مرتکب مستوجب قصاص نیست. زمان وقوع جرم همان زمان ارتکاب جرم است و نه زمان فوت محنی علیه؛ اما برای اشخاص مرتکب باغ و مسئول (عاقل) فاصله زمانی ارتکاب قتل و نتیجه بعدی در تعیین نوع قتل عمدی یا شبه عمدی و یا خطای محض و کیفر هر کدام از آن ها قابل اعمال است (این موضوع از تبصره ماده ۲۲۱ ق. م. ا ۱۳۷۰ خورشیدی نیز برداشت می شد).

کلیدواژه ها:

مسئولیت کیفری ، رشد ، بلوغ