سنجش توسعه یافتگی اجتماعی- فرهنگی در شهرستان های استان خراسان رضوی

پدیده شهرنشینی به عنوان یکی از مهمترین پیامدهای رشد جمعیت در قرن ۲۱ منجر به ایجاد بحران های شهری و نابرابری های شدیدمناطق مختلف جغرافیایی به لحاظ میزان توسعه یافتگی و برخورداری از امکانات با یکدیگر شده است.استان خراسان رضوی به دلیل شرایط خاص جغرافیایی و تنوع آب و هوایی بستر توسعه یافتگی متفاوتی را در شهرستان های این استان باعث شده است از این رو هدف این نوشتار رتبه بندی و سنجش توسعه یافتگی اجتماعی و فرهنگی شهرستان های استان خراسان رضوی است. این تحقیق از نوع تحقیقات کاربردی و از لحاظ روش شناسی، توصیفی_ تحلیلی محسوب می شود که در آن با استفاده از مدل های SWARA و WASPASو محیط نرم افزاری Arc GISاقدام به رتبه بندی در مقیاس شهرستانی شده است. جامعه آماری تحقیق شامل ۲۸ شهرستان استان خراسان رضوی است که جهت تعیین سطح توسعه یافتگی، ۱۷ متغیر در قالب ۳ گروه شاخص جمعیت و آموزش، فرهنگی و بهداشت و درمان در سطح ۲۸ شهرستان استان جمع آوری و تحلیل شده است. اطلاعات و داده های مورد نیاز به صورت اسنادی و کتابخانه ای از داده های خام سرشماری نفوس و مسکن و گزارش اطلاعات اجتماعی و اقتصادی خراسان رضوی (سازمان مدیریت و برنامه ریزی خراسان رضوی) استخراج شده است. نتایج تحقیق نشان می دهد که تفاوت عمده ای به لحاظ توسعه یافتگی شاخص های تحقیق در بین شهرستان های استان وجود دارد که نشان از عدم تعادل منطقه ای و نابرابری آنها است. به طوریکه شهرستان گناباد با امتیاز ۹/۷۸۷ توسعه یافته ترین شهرستان بوده است و پس از آن شهرستان های درگز، کاشمر، قوچان و سبزوار قرار گرفته اند. همچنین شهرستان های بینالود، باخرز، زاوه، داورزن و خوشاب رتبه های آخر توسعه یافتگی را کسب کرده اند. اختلاف امتیاز توسعه یافتگی اجتماعی- فرهنگی شهرستان اول و آخر ۲/۲۰۵ است که نسبتا اختلاف زیادی بین شهرستان توسعه یافته و توسعه نیافته به لحاظ توسعه یافتگی است.

کلیدواژه ها:

توسعه یافتگی ، توسعه یافتگی اجتماعی- فرهنگی ، مدل واسپاس ، مدل سوارا ، استان خراسان رضوی