مدل سازی میزان تغذیه سفره آب زیرزمینی با استفاده از مدل نیمه توزیعی SWAT، مطالعه موردی: دشت مروست

تغذیه به سفره ­های آب زیرزمینی به ویژه در مناطق نیمه خشک از اهمیت بالایی برخوردار است. تعیین میزان تغذیه سفره­ های آب زیرزمینی می تواند کمک شایانی به مدیران برای مدیریت منابع آب زیرزمینی کند. در مطالعه حاضر، به منظور تعیین میزان تغذیه سفره­ آب زیرزمینی در دشت مروست، فرایند هیدرولوژیک حوزه آبخیز مروست به وسیله مدل SWAT شبیه­ سازی شد. برای این منظور ابتدا، نقشه­ های پایه مورد نیاز یعنی نقشه شیب، خاک و کاربری اراضی تهیه شد. داده­ های اقلیمی مورد نیاز با مقیاس روزانه به مدل وارد شدند. با توجه به اهمیت بحث آبیاری و تاثیر آن در میزان تبخیر و تعرق و نیز تغذیه سفره آب زیرزمینی، مقادیر آبیاری نیز با تعیین برنامه آبیاری در مدل SWAT در فرایند مدل سازی در نظر گرفته شد. پس از ساخت مدل به منظور واسنجی مدل، از بسته نرم افزاری SWAT CUP و الگوریتم SUFI-۲ استفاده شد. نتایج نشان داد که متوسط سالانه میزان تغذیه به سفره آب زیرزمینی از منطقه مورد مطالعه در دوره مدل سازی (۲۰۱۵-۲۰۰۵) معادل ۲۷.۰۸ میلیون متر مکعب و ضریب آب برگشتی از کشاورزی حدود ۳۴ درصد می­ باشد. بهبود الگوی کشت، جلوگیری از حفر چاه ­های غیرمجاز و برداشت بیش از حد از سفره و نیز سامانه­ های آبیاری مناسب می تواند در کاهش کسری مخزن و جلوگیری از افزایش بحران منابع آب موثر باشد. به علاوه، پژوهش حاضر نشان داد که مدل برای کوتاه مدت (مثلا دوره یک ساله) نتایج مناسبی را به دست نمی­ دهد، اما برای دوره های بلندمدت نتایج انطباق بهتری با واقعیت خواهد داشت. پیشنهاد می­ شود تا به منظور مطالعه همزمان جریانات سطحی و زیرزمینی از ترکیب مدل SWAT و MODFLOW استفاده شود. همچنین، می توان برای تعیین میزان آب برگشتی و تغذیه از لایسی متر یا مدل SWAP نیز استفاده کرد.

کلیدواژه ها:

آب زیرزمینی ، بیلان آب ، تغذیه ، مدل سازی ، مدل SWAT