تحلیل و بررسی اقتصادی، محیطزیستی و سیاسی طرح انتقال آب دریای خزر به استان سمنان و اثرات آن بر اکوسیستم مبدا و مقصد

انتقال آب سطحی از مناطق پرآب به مناطق کم آب راه حلی رایج برای مشکل دسترسی ناهموار آب است. یکی از اولین پروژه هایانتقال آب توسط سومری ها اجرا شد که در ۲۵۰۰ سال قبل از میلاد، آب را از رودخانه های دجله و فرات برای آبیاری جنوببین النهرین منحرف کردند (لیو و همکاران , ۲۰۱۶ ). اگرچه پروژه های انتقال آب می توانند تا حدی بحران های آب را در مناطقدریافت کننده کاهش دهند، اما می توانند بر روی سیستم های زیست محیطی (به عنوان مثال، پوشش زمین و کاربری زمین،گسترش آلودگی آب، نفوذ و شور شدن آبهای شور، و از دست دادن تنوع زیستی) و سیستم های اجتماعی-اقتصادی (مانندجابجایی جمعیت، انتقال بیماری، مدیریت آب، و رشد اقتصادی و فرصت های شغلی) در هر دو منطقه تامین کننده و دریافتکننده اثر بگذارند(گائو و یو، ۲۰۱۸ ؛ لیو و همکاران، ۲۰۱۶ ؛ ویلسون و همکاران، ۲۰۱۷ ). بنابراین اجرای طرح انتقال آب باهدف رفع بحران آب در مناطق پذیرنده اقدامی تلفیقی است که هم بعد زیست محیطی و هم بعد اجتماعی-اقتصادی را در برمی گیرد. ایران درکمربند خشک جهان واقع شده است و سه چهارم مساحت آن را خشکی تشکیل داده است، و بارندگیسالانه به طور متوسط ۲۵۰ میلی متر برآورد می شود. موضوع کم آبی ایران به خصوص در مناطق مرکزی آنقدر جدی استکه باعث شده تا پروژه عظیم انتقال آب از دریای خزر به کویر مرکزی ایران با اولویت تامین آب شرب و جلوگیری ازمهاجرت های بی رویه و در مرحله بعد کمک به صنعت و توسعه مناطق کویری مطرح شود. آب جایگاه و اهمیت بالایی درزمینه توسعه مناطق شهری دارد و دریای خزر نیز منبعی حیاتی و استراتژیک برای ایران و کشورهای اطراف دریای خزر بهشمار می رود. لذا طرح انتقال آب دریای خزر به استان سمنان در جهت سیاست های آمایشی کشور نیازمند بررسی هایکارشناسانه در زمینه اثرات محیط زیستی، اقتصادی، سیاسی و اجتماعی طرح مذکور می باشد. در نظر گرفتن تبعاتمحیط زیستی همچون تحت تاثیر قرار گرفتن اکوسیستم مبدا و مقصد، آلودگی آب، از میان رفتن پوشش گیاهی در مسیرانتقال آب و... تصمیم گیری در قبال انتقال آب را با مشکل مواجه می کند. ضمن اینکه برآوردهای اقتصادی طرح نیز حاکی ازهزینه های عظیم انتقال آب دارد. بنابراین بطور کلی به نظر می رسد با توجه به تحلیل ها و بررسی های ابعاد محیط زیستی واقتصادی و سیاسی طرح مذکور، برای اجرای طرح با چالش ها و مسائل گوناگون مواجه شویم که مهم ترین آن تحدید شدناکوسیستم مبدا و مقصد است. در نتیجه به دلایل مختلف میتوان برنامه های انتقال آب دولت ها را زیر سوال برد و نگرانی هایجامعی را نسبت به آنها مطرح کرد.

کلیدواژه ها:

دریای خزر ، انتقال آب ، محیط زیست ، اکوسیستم