تعیین غلظت و منشاء یابی هیدروکربن های آروماتیک چندحلقه ای (PAHs) در خاک سطحی مناطق صنعتی شهرستان همدان

زمینه و هدف: هیدروکربن های آروماتیک چندحلقه ای (PAHs)، گروهی از آلاینده های محیط زیستی با قابلیت ناهنجاری زایی، جهش زایی و سرطان زایی هستند که از احتراق ناقص و پیرولیز سوخت های فسیلی و یا احتراق مواد آلی تولید می شوند. این مطالعه با هدف شناسایی، تعیین محتوی و منشا یابی PAHs در خاک سطحی مناطق صنعتی شهرستان همدان در سال ۱۳۹۹ انجام شد. مواد و روش ها: در این پژوهش توصیفی، ۳۶ نمونه خاک سطحی از ۱۲ ایستگاه مستقر در مناطق صنعتی جمع آوری شد. پس از استخراج آنالیت ها به روش سوکسله، از روش کروماتوگرافی گازی- طیف سنجی جرمی (GC-MS) برای شناسایی و تعیین محتوای ترکیبات PAHs در نمونه ها استفاده شد. برای تعیین منشاء PAHs از روش نسبت های تشخیصی مولکولی (MDRs) استفاده شد. همچنین، مقادیر پارامترهای pH، هدایت الکتریکی (EC) و کربن آلی کل (TOC) نمونه های خاک نیز اندازه گیری شد. پردازش آماری داده ها نیز با استفاده از نسخه ۲۰ نرم افزار SPSS انجام شد. یافته ها: بر اساس نتایج، مجموع غلظت ۱۶ ایزومر شناسایی شده از ۲۴۱۷ تا ۱۶۲۷۹ میکروگرم در کیلوگرم متغیر و میانگین مقادیر آن ها ۷۶۸۵ میکروگرم در کیلوگرم بود. به علاوه، مشخص شد که هیدروکربن های ۴-۶ حلقه ای %۶۶ از کل مقادیر PAHs را به خود اختصاص داده اند. از طرفی، فلورانتن (Fla)، پایرن (Pyr) و بنزو (بتا) فلورانتن (B(b)F) فراوان ترین ترکیبات شناسایی شده در خاک بودند و میانگین محتوی ترکیبات بنزو (آلفا) آنتراسن (B(a)A)، بنزو (بتا) فلورانتن (B(b)F)، بنزو (آلفا) پایرن (B(a)P) و دی بنزو (آ اچ) آنتراسن (DB(ah)A) از بیشینه رواداری کیفیت خاک هلند بیش تر بود. نتایج روش MDRs نشان داد که هر دو منابع پیروژنیک و پتروژنیک منشاء PAHها در منطقه مورد مطالعه هستند. نتیجه گیری: نتایج این مطالعه حاکی از تاثیر بالای فعالیت های انسانی بر آلودگی خاک منطقه مورد مطالعه به PAHs است و از این رو، نسبت به اعمال راهکارهای مدیریتی از جمله پالایش و پاکسازی خاک های آلوده برای حفظ سلامت محیط و انسان توصیه می شود.

کلیدواژه ها:

آلاینده های خاک ، آلودگی محیط ، ترکیبات سرطان زا ، هیدروکربن های آروماتیک چندحلقه ای ، مواد خطرناک