اولویت بندی سیل خیزی زیرحوزه های آبخیز دهبار در استان خراسان رضوی با استفاده از مدل TOPSIS، آنالیز مورفومتریک و تجزیه و تحلیل منطقه ای سیلاب
محل انتشار: پژوهشنامه مدیریت حوزه آبخیز، دوره: 13، شماره: 25
سال انتشار: 1401
نوع سند: مقاله ژورنالی
زبان: فارسی
مشاهده: 189
فایل این مقاله در 9 صفحه با فرمت PDF قابل دریافت می باشد
- صدور گواهی نمایه سازی
- من نویسنده این مقاله هستم
این مقاله در بخشهای موضوعی زیر دسته بندی شده است:
استخراج به نرم افزارهای پژوهشی:
شناسه ملی سند علمی:
JR_JWMR-13-25_018
تاریخ نمایه سازی: 31 تیر 1401
چکیده مقاله:
مقدمه و هدف: سیلاب یکی از مخاطرات طبیعی دنیا است که منشا هیدروکلیماتولوژی داشته و به صورت آنی و در اثر عوامل مختلف به وقوع می پیوندد. این پدیده در مقایسه با مخاطرات طبیعی دیگر، با فراوانی زیاد و در گستره وسیع اتفاق می افتد. بررسی پارامترهای موثر در بروز سیل در زیرحوضه ها از طریق روشهایی نظیر سیستم تصمیم گیری چندمعیاره و آنالیز مورفومتریک می تواند در تعیین نقش هریک از زیرحوضه ها در بروز سیلاب راه گشا باشد.
مواد و روش ها: در این پژوهش حوضه دهبار در استان خراسان رضوی به ۱۰ زیرحوضه تقسیم گردید. ۱۳ شاخص و معیار شامل مساحت، ضریب گراولیوس، تراکم زهکشی، ضریب گردی، ضریب فرم، شماره منحنی، نسبت انشعاب، طول آبراهه اصلی، شیب متوسط، ارتفاع متوسط، زمان تمرکز، بارندگی و ضریب رواناب انتخاب، و مقدار هر کدام برای هر زیرحوضه محاسبه گردید. وزندهی این پارامترها با تکنیک فرآیند تحلیل سلسله مراتبی انجام گردید. و پس از وزن دهی به معیارها و تهیه ماتریس تصمیم گیری جهت اولویت بندی از مدل TOPSIS، روش آنالیز مورفومتریک و تجزیه و تحلیل منطقه ای استفاده و در نهایت یافته های این سه روش با استفاده از روش میانگین رتبه ها ادغام گردید.
یافته ها: یافته های مقایسات زوجی بین معیارها با استفاده از روش AHP بر روی معیارها نشان داد که معیار ضریب رواناب با وزن ۰/۲۱۹ بالاترین وزن و اهمیت را در بین معیارها دارد. پس از این معیار، شاخصهای بارندگی، زمان تمرکز و شماره منحنی به ترتیب با وزن نسبی ۰/۱۴۸، ۰/۱۱۶ و ۰/۱۰۹ در رتبه های بعدی قرار دارند. نتایج روش TOPSIS نشان داد که زیرحوضه شماره (۱) دارای بالاترین پتانسیل سیل خیزی بوده، و زیرحوضه شماره (۳) و (۲) به ترتیب رتبه دوم و سوم را از نظر سیل خیزی دارند، همچنین زیرحوضه شماره (۷) دارای کمترین پتانسیل سیل خیزی می باشد. نتایج آنالیز مورفومتری نیز نشان داد که زیرحوضه های ۳، ۱، و ۸ دارای بالاترین پتانسیل سیل خیزی می باشد، همچنین زیرحوضه های ۷ و ۱۰ در اولویت انتهایی قرار دارند. نتایج روش تجزیه و تحلیل سلاب منطقه ای نیز نشان داد که زیرحوضه های ۱، ۳، ۸ و ۲ به ترتیب دارای دبی اوج سیلاب بالاتری هستند و زیرحوضه های ۵، ۱۰ ، ۴و ۹ دارای دبی اوج سیلاب کمتری هستند.
نتیجه گیری: یافته ها نشان داد که زیرحوضه های ۱،۳ و۲ در اولویت اول قرار دارند، و از این رو از لحاظ ضرورت انجام اقدامات آبخیزداری در الویت هستند. یافته های پژوهش مبین این است که اولویت بندی زیرحوضه ها با استفاده از پارامترهای مورفومتری و هیدرولوژیکی به منظور شناسایی حوضه های حساس به سیلاب به ویژه در حوضه های فاقد آمار، روشی دقیق و کاربردی است.
کلیدواژه ها:
Dehbar watershed ، Flooding ، Morphometric Analysis ، Prioritization of Sub-basins ، TOPSIS Model ، Regional Flood Analysis ، اولویت بندی زیرحوضه ها ، آنالیز مورفومتریک ، تحلیل منطقه ای سیلاب ، حوضه دهبار ، سیل خیزی ، مدل TOPSIS
نویسندگان
مجتبی محمدی
Department of Desert Management & Control, Faculty of Natural Resource, Higher education complex of saravan, Iran
علی اکبر محمدی فر
Department of Natural Resource, Faculty of Agriculture Natural Resource, Hormozgan University,BandarAbas, Iran
معصومه فروزان فرد
Department of Desert Management & Control, Faculty of Natural Resource, Higher education complex of saravan, Iran
مهدی جلالی
Range and Watershed Organization of Fars Province, Shiraz, Iran
مراجع و منابع این مقاله:
لیست زیر مراجع و منابع استفاده شده در این مقاله را نمایش می دهد. این مراجع به صورت کاملا ماشینی و بر اساس هوش مصنوعی استخراج شده اند و لذا ممکن است دارای اشکالاتی باشند که به مرور زمان دقت استخراج این محتوا افزایش می یابد. مراجعی که مقالات مربوط به آنها در سیویلیکا نمایه شده و پیدا شده اند، به خود مقاله لینک شده اند :