منظر روستایی و جلوه های پرداخت محیط طبیعی

روستاها نقش مهمی در صیانت از ارزش­های محیطی و فرهنگ اقوام و دانش بومی دارند. دراین میان قابلیت­های محیط طبیعی و به­ ویژه چگونگی پرداخت منظر روستایی با تکیه بر بعضی عناصر طبیعی بسیار با اهمیت است. براساس مطالعات، بررسی این موضوع می­تواند مبین برخی جنبه­های بوم شناسی منظر و نیز ارائه دهنده برخی ویژگی­های حفظ تعادل در بوم و چگونگی دوام عناصر طبیعی در شرایط خاص اقلیمی زمینه­های کیفی زندگی باشد. هدف این مقاله ارائه بخشی از نتایج پژوهش­های انجام شده در زمینه بررسی ماهیت و معرفی ویژگی­های منظر روستایی با تکیه بر جنبه­های محیط طبیعی و شرایط خاص بومی از دیدگاه معماری منظراست. در این زمینه نیز مهم­ترین پرسش­ها در مورد چگونگی اسکان و پایداری محیطی، جلوه­های بوم شناسی در ساختار منظر روستایی و ارزش­های محیط طبیعی است. روش کار، مطالعه منابع و متون تخصصی معتبر در زمینه روستا و نیز بررسی های میدانی بعضی از سکونتگاه­های خاص روستایی درایران و  برخی کشورهای جهان بوده است. در این مورد با توجه به اهمیت  بوم، شرایط جغرافیایی و باورهای اجتماعی در هویت منظر روستایی، چگونگی پرداخت بستر زمین و نقش عناصر محیط طبیعی روستا اهمیت داشته است. بنابراین به رویکرهای"نوطبیعت گرایانه"ای که ضمن کل نگری و درک مفاهیم پایداری، موجب مستند سازی، مطالعه های بنیادی و بازشناسی الگوهای بومی در پرداخت منظر روستایی شده­اند، نیز  توجه شد. این توجه به ­ویژه در مورد ایران، به دلیل زمینه­های زیست بومی منحصر به فرد و مصادیق ارزشمند سکونتگاه­ های پایدار در مناطق خاص جغرافیایی نظیر گرم و خشک تا کویری، بسیار با اهمیت است. بدین ترتیب بررسی ­ها نشان دهنده جایگاه مهم دانش ضمنی محیطی و بوم گرایی مردم،  در بهره ­مندی از قابلیت های طبیعی و ارزش­ های فرهنگی به­منظور اسکان روستا و پرداخت منظر و فضاهای باز پیرامون بافت آن است. نتایج پژوهش نیز ارائه دهنده ویژگی­های منظر روستایی، برخی تعریف ها و دیدگاه های صاحبنظران از جنبه­ های توان محیط طبیعی و اسکان، فضای جغرافیایی روستا، اقتصاد و معیشت و جلوه­ های منظر فرهنگی است. به­عنوان نمونه موردی نیز با تکیه بر مصادیق سکونتگاه روستایی از جمله خرانق ، میمند و الکاس، بعضی ویژگی­ های منظر روستایی آن­ها از دیدگاه معماری منظر تبیین شده است که ارائه دهنده برخی آموزه های مهم نیز هست.  

کلیدواژه ها:

rural regions ، rural landscape ، tacit knowledge ، sustainability ، cultural landscape ، landscape architecture ، natural environment. ، روستا ، منظر روستایی ، دانش بومی ، پایداری ، منظر فرهنگی ، معماری منظر ، محیط طبیعی.