بررسی نقش زمین شناسی ساختمانی بر پایداری لرزه ای سدهای خاکی

امروزه بدلیل بروز برخی مشکلات از جمله کمبود منابع طبیعی رسی و یا عدم امکان اجرای هسته رسی شامل ریختن و کوبیدن مصالح رسی (در رطوبتی نزدیک به اپتیمم) در مناطق مرطوب و یا نواحی سرد کوهستانی، سبب شدند، که انواع دیگری از عناصر آب بند در هسته سدهای خاکی مورد استفاده قرار گیرد که از این میان می توان به مصالح مخلوط چسبنده اشاره کرد، که بطور وسیعی در اجرای هسته سدهای خاکی مورد استفاده قرار می گیرند. پروژه های سدسازی به منظور مهار آب و استفاده بهینه از آن طراحی میشوند. گرچه یک پروژه سدسازی مشتمل بر سد، سرریز، سیستم آبگیری و احتمالا تصفیه خانه آب یا نیروگاه برقآبی است، ولی طراحی سد مهمترین بخش این پروژه را تشکیل میدهد. سدها ازلحاظ مصالح مورداستفاده در ساخت بدنه سد، شکل هندسی سد و عملکرد سد باهم تفاوت دارند.یکی از عوامل موثر بر روی رفتار سدهای خاکی خصوصیات غیر الاستیکی و غیر خطی مصالح خاکی است که در زمین لرزه های ضعیف به صورت الاستیک و در زمین لرزه های قوی تر به حالت پلاستیک خواهد بود.فرسایش داخلی یکی از عوامل اصلی شکست سدهای خاکی می باشد که به سبب شسته شدن ذرات ریز خاک بوجود آمده و باعث ایجاد تراوش متمرکز در قسمت هایی از سد می شود.سد خاکی معمولا از رس برای ساخت آن استفاده می گردد. رس به دلیل اینکه وقتی با آب ترکیب شود، مانع عبور آب می شود، عایق بسیار مناسبی در این زمینه می باشد. از این سدها از گذشته تا به امروز برای ذخیره سازی آب استفاده شده است ولی محدودیت در ارتفاع در آن ها وجود داشته که با پیشرفت های بسیار در عرصه ی سدسازی و آشنایی با مکانیک خاک توانسته اند این محدودیت ها را از بین ببرند. برای ساخت این نوع سازه ی خاکی مصالح مورد نیاز را از همان نواحی که قرار است سد در آنجا احداث گردد مهیا می کنند. در گذشته از یک نوع از مصالح با نفوذپذیری کم برای ساخت سد خاکی استفاده می کرده اند که به سد خاکی همگن معروف بوده است ولی امروزه در قسمت هسته ی مرکزی سد از جنس رس با نفوذپذیری بسیار پایین استفاده می شود و برای اطراف یا همان پوسته ی سازه ی مورد نظر از مواد و مصالح درشت تری و با مقاومت بالاتر استفاده می گردد. سد خاکی مزایای زیادی دارد از جمله این که از جنبه اقتصادی مقرون به صرفه است و مواد مورد نیاز ساخت آن به راحتی در دسترس قرار دارد ولی در نقطه مقابل از معایب آن می توان به فرسایش بالای آن و نیاز به مراقبت زیاد اشاره کرد. سد خاکی کرخه یک نمونه ی مهم در این زمینه است.هدف این نگارش بررسی سد خاکی بر اساس لرزه خیزی و زمین ساخت می باشد روش مطالعه به صورت کتابخانه ای و تحلیلی می باشد.

کلیدواژه ها:

زمین ساخت ، سد ، سد خاکی ، زمین شناسی ساختمانی