گزارش اولین رخداد از کانی سازی مس نوع اگزاتیک در ایران

دشت جنوبی رفسنجان با چینه شناسی شامل توفهای داسیتی بشدت رسی بعنوان سنگ بستر, نهشته های پدیمنت (Pedimont fan) متشکل از کنگلومرای پلی میکتیک –ماسه سنگ پلیوسن، تراس های تراورتنی پلیوکواترنر و نهشته های آبرفتی کواترنر میزبان سبکهای نامتعارفی از کانی سازی مس با خاستگاه سوپرژن و عیار بالای مس (از ۰/۹۸ تا ۰۶/۳۰ درصد وزنی مس) بوده است که کانیسازی نسبت به زمان تشکیل سنگ میزبان به دو گروه همزاد (Syngenetic) و ناهمزاد (Epigenetic) قابل گروه بندی است. کانیسازی همزاد به شکل لامینه های مالاکیتی-آزوریتی هم شیب با لامینه های آراگونیتی-کلسیتی لایه های تراورتنی پلیو-کواترنری رخ داده است، در حالی که کانی سازی ناهمزاد مس با ترکیب کانیشناسی مالاکیت، سودومالاکیت، آتاکامیت، پاراتاکامیت و هیدروکسیدهای منگنز-آهن مس دار (Copper wad) به شکل پرکننده فضاهای خالی و سیمان قطعات گراولی داخل میکروکنگلومرای پلی میکتیک پلیوسن رخ داده است. علاوه بر این, کانی سازی مس اکسیدی به شکل رگه-رگچه ای و رشد سطحی کانیها بر سطح توفهای داسیتی بشدت رسی نیز رخ داده است. از میان کانی سازیهای شناسایی شده، کانی سازی مس با میزبان میکروکنگلومرا ظاهرا با توجه به شدت و وسعت کانی سازی از اهمیت بالاتری برخوردار بوده و با توجه به سبک کانی سازی از نوع اگزاتیک معرفی میشود که پژوهش حاضر برای اولین بار این سبک از کانی سازی مس را در ایران معرفی مینماید. تاریخچه تحولات تکتونیکی، ژئومورفولوژی, اقلیم دیرینه و ویژگیهای چینه شناسی نهشته های پلیوسن و پلیو-کواترنری دشت رفسنجان نشان میدهد که کانیسازی مس نوع اگزاتیک با سنگ میزبان کنگلومرایی همانند موارد مشابه جهانی بویژه در صحرای آتاکامای شیلی است وحتمالا از مهاجرت جانبی محلولهای سوپرژن مسئول هوازدگی- اکسایش-فروشویی- غنی شدگی سوپرژن کانسارهای مس پورفیری بالادست دشت (مانند کانسار بزرگ سرچشمه) در یک اقلیم گرم و خشک حاصل شده است . با توجه به الگوی زایشی مطرح برای کانیسازی نوع اگزاتیک، احتمال دستیابی به ذخایر مهمتر از این سبک کانی سازی با نزدیکتر شدن به منبع احتمالی مس در این کانسارها که همانا کانسارهای پورفیری بالادست هستند وجود دارد. بر این اساس، رسوبات کنگلومرایی میو-پلیوسن نهشته شده در حوضه های درون کوهستانی پیرامون کانسارهای مس پورفیری فرسایش یافته بعنوان نواحی امیدبخش برای اکتشاف کانسارهای مس نوع اگزاتیک پیشنهاد میشوند.

کلیدواژه ها:

سوپرژن ، مس اگزاتیک ، اکتشاف