بررسی قابلیت پیاده سازی رهنمودهای کیفی ایفلا در کتابخانه های عمومی ایران

هدف: رویکرد ایفلا در حرکت به سمت تدوین رهنمودهای کیفی بیشتر، بررسی قابلیت پیاده سازی این رهنمودها در کشورهایی است که از آن ها استفاده می کنند. پژوهش حاضر با هدف استخراج رهنمودهای کیفی مرتبط و بررسی قابلیت پیاده سازی آن ها در بافت کتابخانه های عمومی ایران انجام شده است. روش: پژوهش حاضر از نظر هدف کاربردی و از نظر روش انجام از نوع آمیخته (ترکیبی اکتشافی متوالی) است. در بخش کیفی، با روش گروه کانونی به بررسی رهنمودهای ایفلا و تهیه سیاهه وارسی برای دسته بندی رهنمودها و تعیین گروه های ارزیابی کننده انجام شد. جامعه پژوهش در این بخش شامل ۵ نفر از متخصصان تدوین استاندارد در کشور بودند که به روش نمونه گیری هدفمند انتخاب شدند. در بخش کمی، ابزار جمع آوری داده ها پرسش نامه بود. جامعه پژوهش در این بخش ۴ گروه ارزیابی کننده استانداردهای ایفلا در نهاد کتابخانه های عمومی کشور بودند که شامل ۸۰ نفر از مدیران و کارشناسان سازمانی، ۱۱۱ نفر کتابدار، ۲۱ نفر متخصص، و ۳۴۲ نفرکاربر و در مجموع ۵۵۹ نفر بودند. هر گروه با روش نمونه گیری و استفاده از جدول کرجسی و مورگان تعیین شدند. با توزیع پرسش نامه ها در میان ۴ گروه ارزیابی کننده، جمع آوری داده ها انجام شد. تعداد پرسش نامه های بازگشتی از مدیران و کارشناسان سازمانی ۸۱ پرسش نامه، کتابداران ۱۱۰ پرسش نامه، متخصصان ۲۱ پرسش نامه، و کاربران ۳۴۲ پرسش نامه است. تجزیه وتحلیل داده ها با استفاده از آمار توصیفی و استنباطی، درصد فراوانی و میانگین ها و آزمون کروسکال والیس با استفاده از نرم افزارهای اکسل و اس پی اس اس انجام شده است. یافته ها: در بخش کیفی این پژوهش، از رهنمودهای مختلف ایفلا در ۱۲ حوزه خدمات و برنامه های کتابخانه های عمومی برای گروه های مختلف جمعیت خدمت گیر، استخراج و در سیاهه وارسی در گروه کانونی تایید شد. از مجموع ۱۲ رهنمود (۵۱ گزاره رهنمودی) بررسی شده، به طور کلی در ۸ رهنمود از نظر گروه های ارزیابی کننده، بیشترین درصد فراوانی به «قابلیت پیاده سازی دارد» تعلق گرفته و در ۴ رهنمود، بیشترین درصد فراوانی به «قابلیت پیاده سازی مشروط دارد» تعلق گرفته است. یافته ها در بخش کمی و مقایسه میان ۴ گروه در گزاره های مشترک با استفاده از آزمون ناپارامتریک کروسکال والیس نشان داد که اختلاف معناداری میان دیدگاه های گروه های ارزیاب در سه گروه کتابداران و متخصصان و مدیران و کارشناسان سازمانی وجود ندارد و این گروه ها نظرات یکدیگر را تایید می کنند؛ اما بین دیدگاه این گروه ها و کاربران اختلاف معنادار وجود دارد. برای افزایش قابلیت پیاده سازی رهنمودهای ایفلا در کتابخانه های عمومی ایران راهکارهایی ارائه شده است. بازبینی یا تجدیدنظر در برخی دستورالعمل ها، شناخت جمعیت خدمت گیر، نیازسنجی کاربران، ایجاد کارگروهی متشکل از مدیران، کتابداران، متخصصان و کاربران در تنظیم و طراحی فعالیت های کتابخانه از جمله این راهکارها است. اصالت/ارزش: بررسی منابع و پژوهش های مختلف داخلی و خارجی نشان داد که تاکنون پژوهشی به مدون سازی رهنمودهای کیفی ایفلا در زمینه خدمات و برنامه های کتابخانه های عمومی و بررسی قابلیت پیاده سازی آن ها از دیدگاه گروه های سیاست گذار و متخصص و ذی نفع نپرداخته است. یافته های این پژوهش می تواند در تصمیم گیری ها و سیاست گذاری ها در ارائه و اجرای خدمات و برنامه ها و تدوین استانداردها برای کتابخانه های عمومی مفید باشد.

کلیدواژه ها:

IFLA standards ، Public libraries ، Feasibility of implementation ، Services and programs ، Iran ، استانداردهای ایفلا ، کتابخانه های عمومی ، قابلیت پیاده سازی ، خدمات و برنامه ها ، ایران