«یکی مهربان بودم اندر سرای» مهربان بی ریش فردوسی مرد یا زن؟ (خوانشی جنسیتی از دیباچه بیژن و منیژه در الشاهنامه)

نگارنده مقاله پیشرو رهیافت «چرخش فرهنگی» را در مطالعات ترجمه به کار میبندد تا دریابد چرا قومالدین بنداری، در سده هفتم هجری، هنگام برگردان مصراع «یکی مهربان بودم اندر سرای» برابرنهاد واژه «مهربان» را «الغلام» برمیگزیند. از آنجا که متن شاهنامه عاری از نشانهای است که جنسیت «مهربان» را روشن سازد پس مذکر پنداشتن «مهربان» دلیلی فرامتنی دارد. واکاوی الگوی میل و کردوکار جنسی در عصر مترجم، و نیز پیش و پس از آن، نشان میدهد که کنشمند/سوژه مذکر در کردار جنسی خود، همزمان به دو کنشپذیر/ابژه نظر داشته است: کنشپذیر (نا)مذکر و کنشپذیر مونث. به دیگر بیان برخلاف الگوی میل جنسی معاصر که بر دگرجنسخواهی و دوگانه مذکر مونث استوار است در آن دوره، افزون بر دوگانه یادشده، حضور دوگانه مذکر (نا)مذکر نیز در کردار جنسی هویداست. کاوش در منابع نوشتاری و نانوشتاری، همچون نگارههای برجامانده از پیشینیان، آشکار میسازد که  ابژه (نا)مذکر امرد، مخنث، مابون و خصی/ خواجه را دربر میگیرد که از این میان بنداری به سبب کنشهایی که در متن شاهنامه به «مهربان» نسبت داده شده، الغلام/امرد را همچون معادلی برای «مهربان» برمیگزیند. بدین ترتیب این گزینش نه در همارزی دو واژه در زبانهای مبدا و مقصد که در الگوی میل جنسی جامعه مقصد ریشه دارد.  

کلیدواژه ها:

Al- Shahnameh ، Bundāri ، Translation studies ، Cultural turn ، Sexuality ، Male desire object ، الشاهنامه ، قوام الدین بنداری ، مطالعات ترجمه ، چرخش فرهنگی ، سکسوالیته ، ابژه میل مذکر.