نظام فشرده سازی کلامی براساس کارکرد واجی: مطالعه موردی گفتمان فیلم های قبل و بعد از انقلاب اسلامی

فشردهسازی از دیدگاه بایبی به فرایندی گفته میشود که در آن، واژهها دچار کاهش میشوند و این کاهش به صورت حذف یا ادغام در واجها رخ میدهد. بسامد این فرایند در رویکرد بایبی بین شخصیتهای مختلف در  گفتمان محاوره فیلمهای فارسی جایگاه پررنگی دارد. در ادوار مختلف تاریخ، «زن» به واسطه پایگاه اجتماعیاش در مقایسه با «مرد» همواره کم تر تمایل به استفاده از فارسی غیرمعیار داشته است.  هدف از نگارش این مقاله تحلیل واج شناختی تغییرات آوایی ناشی از روند فشرده سازی در فیلم های زبان فارسی در دو بافت متمایز فرهنگی اجتماعی  است. دادههای پژوهش حاضر شامل تمامی موارد صرفی حذف و ادغام مشاهده شده در دو فیلم قدیمی گنج قارون (سیامک یاسمی، ۱۳۴۴) و قیصر (مسعود کیمیایی، ۱۳۴۸) و دو فیلم جدید  لاتاری (محمدحسین مهدویان، ۱۳۹۷) و ابد و یک روز (سعید روستایی، ۱۳۹۴) بوده که پس از گردآوری در چارچوب واج شناسی شناختی بایبی (۱۹۹۹) به روش توصیفی مورد ارزیابی کمی و تحلیل واقع شدهاند.  نتایج این پژوهش، به عنوان نخستین کار فارسی در چارچوب واجشناسی بایبی، تمایز دوگانه فرهنگ و اجتماع را به خوبی در گفتمان فیلمهای این دو دوره تاریخی آشکار میسازد. درواقع، مطالعه حاضر نشان میدهد که فشردهسازی به عنوان یک امر اجتماعی، خاستگاه فرهنگی دارد و همین خاستگاه فرهنگی آن است که تعبیرش در سبک زبانی یا در سبک گفتمانی اشخاص با پایگاههای اجتماعی مختلف را منعکس میسازد.  همچنین مشخص میشود که مطالعه صورتهای فشردهسازی شده فقط به تصمیمگیری در نوع کوتاهسازی محدود نمیشود و تفاوتهای موجود میان صورتهای فشرده شده به لحاظ ساختاری در اغلب موارد پدیدهای صرفا صرفی نیست و در برخی موارد به ملاحظات کاربردی و اجتماعی نظیر نوع جنسیت نیز بستگی دارد.  

کلیدواژه ها:

Frequency ، Gender ، Compression ، Cognitive Phonology ، Bybee Approach ، بسامد ، جنسیت ، فشرده سازی ، واج شناسی شناختی ، بایبی.