پویایی های نظری تحلیل بهره و ربا در اندیشه اقتصادی متفکران مدرسی (قرن ۱۲ تا۱۷)؛ رهیافت هایی برای اقتصاد اسلامی

مطالعه زمینه های شکل گیری نهادهای اقتصادی و همچنین پویایی های نظری تحلیل آن در مواجهه یک اندیشه دینی می تواند دلالت های قابل توجهی برای اقتصاد و مالیه اسلامی داشته باشد. برای این منظور این مطالعه به بررسی پویایی های نظری تحلیل بهره و ربا در اندیشه متفکران مدرسی می پردازد و دلالت های آن را برای اقتصاد اسلامی را موردبررسی قرارمی دهد. نتایج این پژوهش نشان می دهد که متفکران مدرسی نخستین از دو رویکرد سابژکتیو و آبژکتیو و نیز از دو شیوه مکانیکی و غایت نگر برای تحلیل ربا استفاده کرده اند. بااین وجود عواملی همچون گذار از صورت گرایی،افراط در نگرش غایت نگر، تحول جهان بینی و مواجهه عصری با احکام شریعت سبب گردید تا تحلیل ربا در اندیشه مدرسی چرخش قابل توجهی به سمت تحلیل های غایت نگر و سابژکتیو بنماید و بر این اساس انقلاب نظری تحلیل ربا در اندیشه مدرسی رغم بخورد. این انقلاب زمینه ساز گردش تحلیل های دینی از پدیده های اقتصادی به سمت تحلیل های مدرن شد. متفکرین مدرسی فهم قابل توجهی از تمایز بهره و ربا داشتند و بر این اساس بهره را عایدی تحمیل شده توسط عوامل برون زا تلقی می کردند و بر این اساس سه مولفه ضرر، توقف سود و مخاطره را به عنوان زمینه های اصلی اخذ بهره معرفی کردند. درنهایت نیز توجه به تحلیل و موضوع شناسی ربا به مثابه یک ماموریت برای متفکر دینی، توجه به رویکردهای تحلیلی سابژکتیو برای فهم انسانی از پدیده ها و نیز کاربست رویکرد غایت نگر در کنار رویکرد مکانیکی و ایجاد زمینه ورود هنجارهای دینی به تحلیل برای اقتصاد و مالیه اسلامی ازجمله مهم ترین دلالت های این مطالعه برای اقتصاد و مالیه اسلامی به حساب می آید.

کلیدواژه ها:

ربا ، بهره ، متفکران مدرسی ، اقتصاد اسلامی ، مالیه اسلامی