حمایتهای روانی - اجتماعی در بلایا و حوادث غیر مترقبه

حوادث غیر مترقبه از جمله معضلات بزرگ جوامع انسانی هستند که به رغم پیشرفتهای علمی و صنعتی هنوز بـشر نتوانـسته بـر این فجایع و کاهش آمار مرگ و میر و خسارات ناشی از آنها تسلط یابد . بروز بلایای طبیعی و پیامدهای روانی اجتمـاعی ناشـی از آن به طور مستقیم حفظ نظام و سلامت جامعه را تحت تاثیر قرار می دهد . آشنایی با واکنش های روانشناختی افراد می تواند به عنوان مهمترین عامل در تدوین برنامه های کمک رسانی باشد . به دلیل اهمیت موضوع حمایتهای روانی اجتماعی در بلایا ، با اعلام دهه 1990-2000 به عنوان دهه بین المللی کاهش اثرات بلایای طبیعی از سوی سـازمان ملـل و تـشکیل کمیتـه ملـی کاهش اثرات بلایای طبیعی در مردادماه 1370 ، کمیته فرعی تخصصی بهداشت و درمان در سال 1376 برنامه ریـزی خـود را برای تهیه طرح » نحوه ارائه خدمات بهداشت روانی به آسیب دیدگان ناشی از بلای ای طبیعی « آغاز نمود . اهداف تشکیل ایـن کمیته عبارت بود از : کاهش شیوع و پیشگیری از پیشرفت و تشدید عوارض روانی در حـوادث ، افـزایش تـوان انطبـاق و آمـاده سازی بازماندگان، تقویت مهارتهای اجتماعی بازماندگان و کمک به جامعه بـرای سـازماندهی مجـدد ، خـود یـاری و بازسـازی جامعه، ارتقاء سطح سلامت روان مثبت در جامعه آسیب دیدگان ب ه طور معمـول در سـاعات و روزهـای اول بعـد از حادثـه . از مراحل روانی مختلفی عبور می کنند این مراحل عبارتند از : -1 اثر یا ضربه : این مرحله طی چند دقیقه اول پس از سانحه رخ می دهد . طی این دقایق افراد دچار ر عب و وحشت می شوند گاه نیز حالتهایی همچون بهت زدگی و درمانـدگی مـشاهده مـی گردد -2. قهرمان گرایی : این مرحله در ساعات اولیه رخ می دهد . مردم سعی می کنند به کمک هم کارها را انجام دهند . آنها احساس مسئولیت کرده و به طور داوطلبانه در امدادرسانی شرکت می نمایند . نکته مهم در این مرحله این است کـه تحریـک پذیری افراد در این مرحله بالاست . -3 امیدواری و فراموشی غم : این مرحله یک هفته تا چند ماه پس از حادثه بروز می کند . توزیع کمکها در پیدایش تعادل روانی ، کاهش اختلالات شدید ع اطفی و حس خـش م و انتقـام جـویی موثرنـد - رویـاروی ی بـا واقعیت : این مرحله حدود 2 تا 3 ماه بعد از وقوع فاجعه آغاز می شود . در این مرحله بازماندگان متوجـه عمـق خـسارت هـا و جبران ناپذیری میزان زیادی از خسارات می گردد . در این مرحله باز ماندگان نیازمند حمایت های روانی ب یشتری هستند . چـرا که ًمجددا روحیه خود را از دست می دهند و افسرده و مضطرب می شوند و احساس تنهایی شدیدی می کنند . ایجـاد روحیـه امید و اعتماد و دقت در توزیع عادلانه امکانات در این مرحله از اهمیت بسزایی برخوردار است -5 تجدید سازمان : در این مرحله بین 6 ماه تا یکسال پس از فاجعه رخ می دهد . بازماندگان شروع به بازسازی روانی و از سر گرفتن زندگی روزمره خـود مـی کننـد . هدف نهایی ما رسیدن هر چه سریعتر باز ماند گان به مرحله تجدید سازمان است . به دنبال بلایا و حـوادث دسـته ای از علایـم و اختلالات روانی در افراد بوجود م ی آید ک ه این واکنشها می تواند تأ ثیر معکوسی بر عملکرد فرد داشـته باشـد . در صـورت عـدم مداخله به موقع این اختلالات سیر مزمن را در پیش گرفته و شرایط فرد را بغرنج می نماید . میزان تأ ثیر افراد از وقایع بـستگی به میزان آسیب پذیری قبلی ، عمق و وسعت فاجعـه ، میـزان تخریـب و فقـدا ن منـابع حمـایتی دارد . علایـم شـایعی کـه در بازماندگان فجایع دیده می شود عبارتند از : افکار مزاحم ، بیش برانگیختگی ، اجتناب ، اختلال خواب و واکنش سـوگ . اغلـب واکنش های روانی به دنبال بروز فجایع و بلایا عکس العملی طبیعی به یک حادثه کاملاً غیـر طبیعـی مـی باشـد . از اهـداف کلـی حمایتهای روانی اجتماعی در بلایا و حوادث غیر مترقبه توانمند سازی آسیب دیدگان و ارتقاء مکانیسمهای انطباقی آنـان اسـت . در صورت عدم مداخله به موقع در واکنش های روانی بحران ، اختلالات شایعی در بیمار ایجاد می شود ،اختلالاتی نظیر : اختلال استرس حاد ، اختلال استرس بعد از سانحه ، سوگ عارضـه دار ، افـسردگی اساسـی ، افکـار خودکـشی ، انـواع اخـتلالات اضطرابی و اختلالات شبه جسمی . در صورت عدم تشخیص به موقع و عدم شـناخت علایـم هـر یـک از اخـتلالات ذکـر شـده بیماری در افراد بازمانده تثبیت شده و سیر درمان به سختی صورت م ی گیرد . با توجه به ایـن امـر کـه مداخلـه بـه موقـع در حوادث و بلایا از عوارض روانی اجتماعی آن می کاهد و وجود آمادگی قبلی برای تروما نقش حفاظتی در مقابل استرس ایفا می کند ، لذا توصیه می شود برنامه های آموزشی حهت اقشار مختلف جامعه و دست اندر کاران امر بهداشت و درمان انجام گیرد .