نقش انگلیس در شکل گیری مرزهای جنوب شرقی ایران (با تاکید برخط مرزی گلد اسمیت و کلنل هلدیچ)

مرزهای جنوب شرقی ایران به دلیل ویژگی های خاص جغرافیایی و سیاسی همواره از پرحادثه ترین مرزهای ایران بوده است. از سوی دیگر رقابت دولت های فرانسه، روسیه و انگلیس بر سر هندوستان، انگلیسی ها را بر آن داشت تا با جدا کردن افغانستان از ایران به عنوان منطقه حایل، معابر دسترسی به هندوستان را به دست بگیرند. بنابراین عهدنامه گلد اسمیت و کلنل هلدیچ نقطه عطفی در شکل گیری مرزهای جنوب شرقی ایران بود، حکومت ایران که قدرت مقاومت در برابر سیاست انگلیسی ها را نداشت، تن به تشکیل گروه های مرزی مشترک گلد اسمیت و کلنل هلدیچ داد که نتیجه کار، واگذاری بخش های وسیعی از بلوچستان بود. مقاله حاضر با شیوه توصیفی تحلیلی و با تکیه بر منابع و اسناد و مطالعات کتابخانه ای و با رویکردی تاریخی سیاسی در پی پاسخ به این سوال است که نقش دولت انگلیس در شکل گیری و تکوین مرزهای ایران در ضلع جنوب شرقی نقش موثری داشتند؟ یافته های حاصل از تحقیق نشان دادند که ناآگاهی دولت مردان ایران از تبعات حقوقی مرزهای سیاسی در عرصه بین المللی و ضعف ساختار سیاسی و نظامی حکومت های ایرانی پس از نادرشاه، به دلیل ماهیت قبیله ای و رابطه خاص سیاسی در قالب حکومت داری سنتی، در کنار رقابت دولت های استعماری انگلیس و روسیه در دستیابی به مناطق جنوب شرقی ایران با اهداف اقتصادی و سیاسی، مرزهای شرقی ایران را با تاکید صرف بر تامین منافع انگلیس شکل داده است.

کلیدواژه ها:

ایران ، قاجار ، بلوچستان ، گلد اسمیت ، کلنل هلدیچ