سرگذشت علوم قرآنی و حدیث در ماوراءالنهر

سرزمین ماوراءالنهر از آخرین بخشهای ایران قدیم بود که در اواخر قرن اول ه به تصرف مسلمانان در آمد و اسلام بر اساس مذهب سنت و جماعت با سرعت بسیار در آن سرزمین قبول عام یافت و مردم آن منطقه به علوم اسلامی روی آوردند. شدت علاقه آنان به علوم اسلامی به ویژه علوم قرآنی و حدیث جالب توجه و محل تامل است. این امر که ناشی از حاکمیت اندیشه و تقدس دینی بر تمام بخشها و زوایای زندگی آنان بود، موجب پیدایش یک حرکت عمومی در جهت مطالعه و تحقیق و حفظ و فهم و نقل و روایت علوم قرآنی و حدیث به عنوان دو علم مقدس شد و حاصل آن برآمدن علمای بزرگ و پیدایش تالیفات بسیار و چند جلدی بود که شهرت و اعتبار جهانی برخی از آنان تاکنون هم باقی است. این حرکت و پویایی که از قرن سوم هجری شروع شده بود به طور خستگی ناپذیر و بی وقفه تا سال ۶۱۶ ه ادامه داشت. این مقاله بر آن است تا با بررسی منابع دست اول که بعضا در آن منطقه و یا خارج از آنجا، تالیف شده اند و با یک نگاه تاریخی، تصویری از این حرکت علمی و دستاوردهای آن به منزله یک حرکت علمی و اجتماعی و دینی تمدن ساز در ماوراءالنهر در سده های پنجم و ششم ه ارائه نماید.

کلیدواژه ها:

ماوراءالنهر ، علوم اسلامی ، تفسیر ، قرائت ، حدیثریال ، حافظ ، مقری