استلزام ارتباطی در گفتگوهای صورت گرفته در سوره آل عمران

کاربردشناسی زبان، یکی از دانش ­های بین رشته ­ای است که هدف آن، تامل و دقت در رابطه با سازوکار ساختار و عناصر سازنده یک متن برای درک بهتر چگونگی روند تکوین معنی و معانی نهفته در آن است و یکی ازجنبه ­های کاربردشناسی زبان، بررسی معانی ضمنی پاره گفتارها و معانی بافتی است . در نظر قران، انسان موجودی گفت ­وگو محور محسوب می ­شود، چرا که خداوند در انتقال حقایق و مصالح انسان همواره این راه را برگزیده است و در ارتباط با پیامبرانش ، اولین و بهترین راه را برای انتقال اندیشه و حل اختلاف­ها و رسیدن به نقطه مشترک را گفت ­وگو می ­داند؛ هربرت پل گرایس از فیلسوفان تحلیلی زبان شناختی است که متناسب با این دیدگاه درباره مکالمات و کنش­های زبانی و معنای غیرمستقیم و ضمنی انها ارائه نظر کرده و نظریه او به اصول همکاری گرایس معروف شده است. گرایس مکالمه را رفتاری هدفمند و عقلانی و نوعی تعامل مبتنی بر همکاری می­داند. طبق نظریه وی هر گفتگوی موفقی مبتنی بر رعایت ۴ اصل همکاری (کمیت، کیفیت، ارتباط و روش) می­باشد و هر گونه عدول از اصول چهارگانه چنانچه مبنی بر قرینه و غرض مشخصی و منطقی باشد منجر به استلزام ارتباطی می­گردد. این جستار در پی بررسی مکالمه­های موجود در سوره آل­عمران در قران کریم بر پایه نظریه قواعد گرایس به روش توصیفی_تحلیلی است. نتایج حاصل از پژوهش نشان می­دهد که در آیات ۳۵ تا ۴۹ سوره آل­عمران از ۴ اصل همکاری تخطی صورت گرفته و اصل کمیت در گفتگوی همسر عمران نسبت به اصول دیگر از بسامد بیشتری برخوردار است.

کلیدواژه ها:

سوره آل عمران ، کاربرد شناسی زبان ، استلزام ارتباطی ، اصل همکاری گرایس