ارزیابی خشکیدگی جنگل های بلوط در واحدهای فیزیوگرافی و کاربری اراضی در استان ایلام با استفاده از تصاویر ماهواره ای لندست ۸

مقدمه و هدف: یکی از راه­های بررسی مسائل و مشکلات مربوط به جنگل­ها، بررسی تغییرات آن طی سال­های مختلف و دسترسی به اطلاعات دقیق آن­ها، استفاده از فن­آوری سنجش از دور و داده­های ماهواره­ای است. استفاده از سیستم­های اطلاعات جغرافیایی نیز به ­­عنوان یکی از مهم­ترین ابزارهای مناسب برای تجزیه و تحلیل میزان، موقعیت تخریب و عاملی کمکی برای تشخیص علت و عوامل آن در چاره­اندیشی پدیده تخریب جنگل­ها است. تحقیقات نشان می­دهد بین سال­های ۱۹۹۰ تا ۲۰۰۰، به­طور متوسط ۶/۸ هکتار از سطح جنگل­های استان ایلام کاهش یافته است. از طرفی گستردگی پدیده خشکیدگی­ های درختی بلوط و تخریب مناطق جنگلی به­ دنبال وقوع خشکسالی­ های شدید و تغییرات کاربری اراضی به ویژه ساخت و سازهایی که در عرصه­ های جنگلی انجام شده است، شدت یافته است. لذا  این تحقیق با هدف بررسی پراکنش خشکیدگی درختان بلوط با عوامل فیزیوگرافی و همچنین تغییر کاربری اراضی مناطق جنگلی زاگرس در محدوده استان ایلام انجام گرفت. مواد و روش ­ها: در اجرای این تحقیق ابتدا مدل رقومی ارتفاعی استان بر اساس نقشه­های توپوگرافی تهیه، سپس بر اساس این مدل، لایه­های اطلاعاتی کلاس شیب، جهت­های جغرافیایی و طبقات ارتفاعی استخراج گردید. به منظور تهیه لایه موقعیت خشکیدگی درختان بلوط علاوه بر پردازش تصاویر ماهواره­ای، موقعیت مکانی درختان خشکیده بلوط به تعداد ۱۰۰ نقطه در سطح استان برداشت شد. جهت اطمینان از صحت نقشه های به دست آمده، از روش ارزیابی دقت که بر مبنای مقایسه نقشه استخراج شده از داده های ماهواره ای با اطلاعات واقعیت زمینی مانند برداشت ها و بازدیدهای صحرایی، نقشه های موجود و دانش کارشناسی مفسر استوار است، استفاده شد. در ادامه نقشه موقعیت پراکنش توده­های خشکیده با کلاس­های شیب، جهت­های جغرافیایی، طبقات ارتفاعی و کاربری اراضی، همپوشانی و تلفیق گردید. سپس فراوانی درختان خشکیده در واحدهای لایه­ های یاد شده محاسبه و بر حسب درصد ارائه شد. یافته ­ها: براساس واحدهای فیزیوگرافی منطقه، بیشترین میزان توده­های خشکیده مربوط به طبقه ارتفاعی۱۲۰۰ تا ۱۶۰۰ متر، کلاس شیب ۰ تا ۱۵ درصد و جهت جغرافیایی جنوب­­ غربی است. کمترین آن­ها در طبقه ارتفاعی کمتر از ۴۰۰ و بیشتر از ۲۴۰۰ متر، کلاس شیب بیشتر از ۳۰ درصد و جهت­ های جغرافیایی شمال­شرقی و جنوب­ شرقی می­ باشد. بیشترین فراوانی خشکیدگی درختان بلوط در استان ایلام به ترتیب در طبقه­ بندی مناطق جنگلی مربوط به طبقه تنک ۴۲ درصد، متوسط ۳۹ درصد و مناطق جنگلی متراکم ۵ درصد قرار دارد. نتیجه­ گیری: به­ طور کلی می ­توان بیان نمود که عوامل فیزیوگرافی (شیب، جهت­ های جغرافیایی و ارتفاع از سطح دریا) و همچنین تغییرات کاربری اراضی به شکل­ های مختلف و شدت و ضعف ­های متفاوت می ­تواند در تخریب جتگل­های زاگرس و به­ویژه در محدوده استان ایلام موثر باشد. بر اساس نتایج به­دست آمده، درختان خشکیده بلوط در واحدهای فیزیوگرافی پراکنش متفاوتی دارند. در مطالعه این پراکنش، استفاده از تصاویر ماهواره­ای به ویژه در بررسی مناطق جنگلی چه از نظر پدیده خشکیدگی درختان بلوط و چه از نظر تخریب اراضی جنگلی به دلیل تغییرات کاربری و یا سایر عوامل طبیعی، کاربردهای زیادی دارد.

کلیدواژه ها:

Digital model ، GPS ، Oak trees ، Oak dieback ، Remote sensing ، درختان بلوط ، سنجش از دور ، مدل رقومی ، مناطق خشکیده بلوط ، GPS