بازخوانی روایت سبب نزول آیه قوامیت مردان (نساء: ۳۴) با تکیه بر روش تحلیل اسناد متن

سال انتشار: 1401
نوع سند: مقاله ژورنالی
زبان: فارسی
مشاهده: 173

فایل این مقاله در 34 صفحه با فرمت PDF قابل دریافت می باشد

استخراج به نرم افزارهای پژوهشی:

لینک ثابت به این مقاله:

شناسه ملی سند علمی:

JR_QHS-15-2_005

تاریخ نمایه سازی: 6 اردیبهشت 1401

چکیده مقاله:

آیه ۳۴ سوره نساء با توجه به اینکه مباحث مربوط به قوامیت مرد برای زن و نیز راهکارهای مواجهه با نشوز زن در آن مطرح شده است، بطور ویژه ای مورد توجه مفسران و عالمان اسلامی بوده است. روایتی وجود دارد که بسیاری از مفسران آن را به عنوان شان نزول آیه در نظر گرفته و مفاهیمی چون «قوامیت» و «ضرب» در آیه را با توجه به این سبب نزول معنا و تفسیر کرده اند. در این نوشتار، نسخه های مختلف این روایت با استفاده از روش تحلیل اسناد- متن بررسی شده است. نتایج این بررسی نشان می دهد که عبارت پردازی این روایت متاخر است و متقدم ترین نسخه آن متعلق به اواخر قرن اول و از حسن بصری می باشد. موضوع مورد نظر مفسران متقدم در بیان این روایت، بحث قصاص زوجین بوده که تحلیل آن وابسته به مفهوم «قوامیت» است. این روایت با چنین عبارت پردازی ای در واقع به بیان سبب نزول قسمت «الرجال قوامون علی النساء» پرداخته و به بحث «واضربوهن» و تایید یا انکار زدن زن مربوط نیست. همچنین این روایت به دلیل متاخر بودن عبارت پردازی و اشکالات کلامی آن، نمی تواند به عنوان مبنا در تحلیل آیه ۳۴ نساء قرار گیرد. از سوی دیگر، با توجه به بررسی روایات دیگری که به مفهوم قوامیت اشاره دارند به نظر می رسد واژه «قوام» با «راع» به معنی «حفاظت» همپوشانی معنایی بالایی دارد.

کلیدواژه ها:

نویسندگان

مژگان آهنگر داودی

دانشجوی کارشناسی ارشد تاریخ دانشگاه تهران و پژوهشگر گروه پژوهشی پویافکر، تهران، ایران.

ناهید حسین نتاج

دانشجوی دکتری علوم قرآن و حدیث دانشگاه الزهرا(س)، و پژوهشگر گروه پژوهشی پویافکر، تهران، ایران.

فتحیه فتاحی زاده

استاد گروه علوم قرآن و حدیث، دانشکده الهیات، دانشگاه الزهرا(س)، تهران، ایران.

مراجع و منابع این مقاله:

لیست زیر مراجع و منابع استفاده شده در این مقاله را نمایش می دهد. این مراجع به صورت کاملا ماشینی و بر اساس هوش مصنوعی استخراج شده اند و لذا ممکن است دارای اشکالاتی باشند که به مرور زمان دقت استخراج این محتوا افزایش می یابد. مراجعی که مقالات مربوط به آنها در سیویلیکا نمایه شده و پیدا شده اند، به خود مقاله لینک شده اند :
  • قرآن کریم ...
  • آقایی، سیدعلی (۱۳۸۹)، «پدیده حلقه مشترک در سندهای روایات: تبیین ...
  • آقایی، سیدعلی (۱۳۹۰)، «تاریخ گذاری احادیث بر مبنای روش تحلیل ...
  • آقایی، سیدعلی (۱۳۹۴)، تاریخ گذاری حدیث: روش ها و نمونه ...
  • ابنابیحاتم، عبدالرحمن بن محمد (۱۴۱۹ق)، تفسیر القرآن العظیم، محقق: طیب، ...
  • ابن اشعث، محمدبن محمد (بی تا)، الجعفریات، محقق: فیضی، آصف، ...
  • ابن حبان، محمد (۱۴۱۴ق)، صحیح ابن حبان، محقق: شعیب الارنووط، ...
  • ابن حیون، نعمان بن محمدمغربی (۱۳۸۵ق)، دعائم الاسلام، قم: موسسه ...
  • ابنکثیر، اسماعیل بن عمر (بی تا)، تفسیر القرآن العظیم، محقق: ...
  • ابن منذر، محمدبن ابراهیم (۱۴۲۳ق)، تفسیر القرآن، المدینه المنوره: ...
  • ابن منظور، محمدبن مکرم (۱۴۱۴ق) لسان العرب، بیروت: دار ...
  • ابوعوانه، یعقوب بن اسحاق (۱۴۱۹ق)، مستخرج ابی عوانه، بیروت: دار ...
  • ابونعیم اصبهانی، احمدبن عبدالله (۱۴۱۹ق)، معرفه الصحابه، محقق: ...
  • احمدبن حنبل (۱۴۲۱ق)، مسند الامام احمدبن حنبل، محقق: شعیب الارنووط-عادل ...
  • بخاری، محمدبن اسماعیل (۱۴۲۲ق)، صحیح البخاری، محقق: محمدزهیر بن ...
  • ترمذی، محمدبن عیسی (۱۳۹۵ق)، سنن الترمذی، محقق: احمدمحمد ...
  • ثعلبی، احمدبن محمد (۱۴۲۲ق)، الکشف و البیان، محقق: ابی محمد ...
  • جزری، ابن الاثیر (۱۴۱۵ق)، اسدالغابه فی معرفه الصحابه، ...
  • جصاص، احمدبن علی (۱۴۰۵ق)، احکام القرآن، محقق: قمحاوی، محمدصادق، بیروت: ...
  • راوندی، فضل الله بن علی (بی تا)، النوادر، محقق: صادقی ...
  • سیوطی، عبدالرحمن بن ابیبکر (۱۴۰۴ق)، الدرالمنثور فی التفسیر بالماثور، قم: ...
  • شریعت ناصری، زهره؛ صفری، علی؛ مهدوی راد، محمدعلی (۱۳۹۹)، ...
  • شیبانی، محمدبن حسن (۱۴۱۳ق)، نهج البیان عن کشف معانی القرآن، ...
  • صنعانی، عبدالرزاق بن همام (۱۴۱۱ق)، تفسیر القرآن العزیز، بیروت: ...
  • طبرسی، حسن بن فضل (۱۴۱۲ق)، مکارم الاخلاق، قم: الشریف ...
  • طبری، ابن جریر (بی تا)، جامع البیان، محقق: احمد ...
  • عبدبن حمید (۱۴۲۵ق)، قطعه من تفسیر الامام عبدبن حمید، بیروت: ...
  • بررسی تطبیقی قوامیت و تنبیه زنان در تفاسیر فریقین [مقاله ژورنالی]
  • بررسی رویکرد مفسران در تفسیر آیه 34 سوره نساء [مقاله ژورنالی]
  • فخررازی، محمدبن عمر (۱۴۲۰ق)، التفسیر الکبیر، بیروت: دار احیاء التراث ...
  • فراهیدی، خلیل بن احمد (۱۴۰۹ق)، العین، قم: نشر هجرت ...
  • فیروزآبادی، مجدالدین (۱۴۱۲ق)، تنویر المقباس من تفسیر ابن عباس، بیروت: ...
  • فیروزآبادی، محمدبن یعقوب (۱۴۱۵ق)، القاموس المحیط، بیروت: دارالکتب العلمیه ...
  • قرطبی، محمدبن احمد (۱۳۶۴ش)، الجامع لاحکام القرآن، تهران: ناصرخسرو ...
  • مجاهدبن جبر (۱۴۱۰ق)، تفسیر الامام مجاهدبن جبر، محقق: محمدعبدالسلام ابوالنیل، ...
  • مسلم نیشابوری، ا بن حجاج (بی تا)، المسند الصحیح، المحقق: ...
  • مصطفوی، حسن (۱۴۳۰ق)، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، بیروت: ...
  • مقاتل بن سلیمان (۱۴۲۳ق)، تفسیر مقاتل بن سلیمان، محقق: شحاته، ...
  • موتسکی، هارالد (۱۳۹۴)، حدیث اسلامی: خاستگاه ها و سیر تطور، ...
  • نوری، حسین بن محمدتقی (۱۴۰۸ق)، مستدرک الوسائل و مستنبط ...
  • واحدی، علی بن احمد (۱۴۱۲ق)، سبب نزول، محقق: عصام بن ...
  • نمایش کامل مراجع