بررسی اختصاصات ژئوشیمیایی رخساره های سنگی سازند سنگستان در غرب استان یزد با استفاده از آنالیز چندمتغیره به منظور تعیین منشا رسوبات، روند تغییرات عناصر در محیط رسوبی و شرایط آب وهوایی

توالی کرتاسه پیشین در حوضه جنوب یزد، با رسوبات تخریبی سازند سنگستان آغاز می شود که ناهمواری های گرانیت شیرکوه و یا سازند شمشک را در حوضه جنوب یزد می پوشاند. تاکنون توجه چندانی به ژئوشیمی سازند سنگستان نشده و بیشتر مطالعات، بر چینه شناسی و سنگ شناسی توصیفی آن متمرکز بوده است. در این تحقیق، مطالعات ژئوشیمی روی این سازند انجام شد. به منظور شناسایی دقیق جنس رسوبات سیلیسی آواری این سازند، منشا رسوبات و شرایط آب وهوایی در زمان تشکیل این سازند، پس از بازدید صحرایی، ۲۷ نمونه سیلیسی آواری از سازند سنگستان و از دو برش بیداخوید و کوه علوی، در غرب استان یزد برداشت شد. مطالعات مقاطع نازک و آنالیز دانه شماری نشان داد که نمونه های موردمطالعه از نوع ماسه سنگ آرکوزی و سیلتستون است. برای انجام مطالعات ژئوشیمیایی از آنالیز فاکتوری و خوشه ای استفاده شد که به خوبی ماسه سنگ ها را از سیلتستون ها تفکیک کرده است و نشان داد که این دو نوع سنگ در این منطقه، ازلحاظ ترکیب شمیمیایی عناصر کمیاب نیز متفاوت است. علاوه برآن، براساس آنالیزهای چندمتغیره در سیلتستون ها، عناصر Zr, V, U, Sc, Sr, REE MgO, Fe۲O۳,TiO۲,CaO,  مقادیر مثبت بالایی دارد و در سیمان سیلتستون ها متمرکز است. ماسه سنگ ها مقادیر مثبت بالایی از عناصر K۲O, Na۲O, SiO۲, Al۲O۳ را نشان داده است که این عناصر، اجزای اصلی ماسه سنگ ها را تشکیل می دهد. نتایج نشان داد سیلتستون ها مقادیر بیشتری سیمان آهکی و آهن نسبت به ماسه سنگ ها دارد که در تطابق با مطالعات پتروگرافی است. با مطالعه تغییرات این عناصر نسبت به عمق سازند سنگستان مشاهده شد عناصر مرتبط با سیمان سنگ، بیشتر در سیلتستون ها و در قسمت عمیق تر حوضه تشکیل شده است که به علت بازشدگی بیشتر آن در اثر پدیده تشکیل ریفت، افزایش عمق حوضه رسوبی، ورود عناصر جدید به حوضه و فعالیت های شیمیایی بیشتر است. همچنین، نتایج شاخص های هوازدگی نشان داد که هر دو نوع سنگ در شرایط آب وهوایی یکسان (خشک گرمسیری) تشکیل شده است که با نتایج جغرافیای قدیمی بلوک یزد در زمان کرتاسه در تطابق است.

کلیدواژه ها:

سازند سنگستان ، مطالعات کانی شناسی ، آنالیز چندمتغیره ، محیط رسوبی ، شاخص هوازدگی