بررسی وضعیت فرسایش بادی و شناسایی گونه های مناسب حفاظت خاک (منطقه مورد مطالعه قرقری سیستان)

     اکوسیستم مناطق خشک و بیابانی به دلیل کمبود رطوبت، دمای بالا، وزش بادهای شدید،‎ ‎فرسایش خاک و تخریب اراضی ناشی از فعالیت انسان، شرایط سختی برای‎ ‎رشد و توسعه گیاهان دارد، به طوری که تعداد محدودی از‎ ‎گونه­ های گیاهی قادر به ادامه حیات هستند. فرسایش بادی یکی از مشکلات این مناطق است که دلیل آن کمبود پوشش گیاهی می­ باشد. برای جلوگیری از این فرسایش نیاز به افزایش پوشش گیاهی است. گیاهان بومی در این مناطق به‎ ‎دلیل قدرت سازگاری با شرایط سخت محیطی، از گونه های ارزشمندی هستند که شناسایی آن ها اهمیت زیادی دارد. برای اجرای این پژوهش، ابتدا برای اندازه ­گیری وضعیت پوشش گیاهی با توجه به نوع پوشش گیاهی دو نوار­ خطی تصادفی به طول ۲۵۰ متر گذاشته شد و در فاصله هر ۵۰ متر از همد­یگر پلات­هایی با توجه به وضعیت پوشش ۳×۳ متر انداخته شد. همچنین برای اندازه ­گیری درصد تاج پوشش، خاک لخت، تراکم و لاشبرگ از پلات­های ۱×۱ متر استفاده شد. سه نمونه خاک برداشت و برخی از ویژگی­های آن‎ اندازه­ گیری شد. برای برآورد میزان خاک فرسایش یافته، آثار بجا مانده از محدوده­ های مقاوم به فرسایش و همچنین عمق خاک تخریب شده از اطراف ساقه­ و ریشه گونه­ های بوته­ ای و درختچه ­ای در ۱۰ نقطه اندازه­ گیری شد. برای مشخص کردن عملکرد حفاظتی گونه ­های گیاهی در مقابل فرسایش بادی با توجه به تراکم پوشش از روش اختلاف ارتفاع خاک تثبیت شده در زیر هر تاج پوشش نسبت به خاک اطراف و برآورد حجم خاک حفظ شده در واحد سطح، عملکرد پوشش گیاهی بر حفاظت خاک برآورد شد. نتایج نشان داد که گونه های گز (Tamarix sp)،  خارشتر (Alhagi camelorum)، بونو (Aeluropus littoralis) و سیاه شور (Suaeda fruticosa) سازگاری مناسبی با پهنه ­های در معرض فرسایش بادی در منطقه مورد مطالعه دارند. گونه غالب منطقه درختچه گز می ­باشد. هر درختچه گز به­ طور میانگین تاج پوششی برابر ۲ متر مربع در این منطقه داشته است که به­ طور متوسط ۳/۳ متر مربع خاک را حفاظت می­ کند. به­ طور متوسط در طول خشک سالی های ۱۰ سال گذشته سالانه حدود ۱۰۲ تن خاک در هکتار از منطقه مذکور فرسایش یافته است. بنابراین پیشنهاد می ­شود به ­منظور بهبود محیط زیست منطقه، زمینه مناسب برای استقرار گونه­ های سازگار با منطقه فراهم شود.                               

کلیدواژه ها:

Bare soil ، Canopy ، Ecosystem ، Environment ، Vegetation cover ، اکوسیستم ، پوشش گیاهی ، تاج پوشش ، خاک لخت ، محیط زیست