بررسی انطباق عملکرد مجدد حمام های تاریخی با کالبد و کاربری گذشته بنا

منشا الگوی چیدمان فضایی حمام های عمومی ایرانی به حمام های رومی و هلنی که در دمشق پدیدار شدند باز می گردد، که در قرون اولیه اسلامی وارد ایران شدند و تا زمان پهلویان تحولات زیادی را شاهد بوده است و با شروع حکومت رضاشاه پهلوی مرگ تدریجی حمامهای عمومی نیز آغاز شد. با توجه به اهمیت طهارت در اسلام و پاکی در زندگی انسان حمامها از اهمیت ویژهای برخوردارند، لذا لزوم تغییرکاربری آن برای حیات مجدد احساس شده و حمام ها به صورت رستورانهای سنتی ، موزه های مردمشناسی ، زورخانه ، و گاها با کاربری پیشین خود مورد استفاده قرار گرفتند. فرضیه اصلی در مقاله حاضر این است که کاربری های جدید در حمامهای تاریخی متناسب با ویژگی های کالبدی و عملکردی بنا نبوده است . لذا با بررسی میدانی و کتابخانه ای به تحلیل بیش از ۳۳ نمونه انتخابی از حمام های تاریخی در کل کشور پرداخته شده است . با توجه به دو ویژگی مهم عملکردی و کالبدی حمام ها یعنی نور و تهویه ،کاربری های موجود مورد نقد و بررسی قرارگرفتند. نظریه پردازانی چون ویوله لودوک تا کنستانتین دوکسیادس همگی به عدم تخریب ، مشارکت مردم در طرحها ودادن کاربری مناسب تاکید داشته اند. بیش از ۵۰% حمامها تبدیل به موزه مردم شناسی و رستورانسنتی شدهاند و این درحالی است که کاربری هایی از این دست بدون در نظر گرفتن ظرفیت ها و محدودیت های بنا، نور و تهویه موجود در بنا و غیره مورد استفاده قرارگرفته است و از طرفی بیش از۲۵% نمونه ها نیز تخریب یا دچار تغییراتی توسط انسان شدهاست . از جمله راهکارهایی که می توان ارائه کرد، قرارگیری بناها در طرح های مرمت شهری و منطقه ای، توجه به نیاز ساکنین ، مشارکت مردم در طرحها، آموزش همگانی و غیره است .

کلیدواژه ها:

حمام های تاریخی ، عملکرد مجدد ، موزه مردم شناسی ، رستوران سنتی