بررسی کهن الگوی «حاکم» در رمان موت صغیر بر اساس نظریه پیرسون –کی مار

شخصیت و تعالی آن یکی از موضوعات مشترک عرفان و روان شناسی و ادبیات است؛ بنابراین، شناخت و تکامل آن همواره مورد توجه عرفا و روان شناسان بوده و در ادبیات نیز نمود پیدا کرده است.چنانچه شخصیت های حقیقی و برجسته در قالب قهرمان داستان ها ظاهر شوند،کارکرد کهن الگوی «خود» اهمیت ویژه ای پیدا می کند. رمان موت صغیر روایتگر شکل گیری شخصیت یکی از چهره های برجسته عرفان و تصوف اسلامی، محی الدین عربی است. ابن عربی که به نوعی پدر وحدت وجود اسلامی به حساب می آید، با پایه گذاری عرفان نظری، عرفان اسلامی را به مرحله جدیدی وارد ساخت. ابن عربی نظریات متعددی در عرفان مطرح کرده است که مهم ترین آنها نظریه وحدت وجود و انسان کامل است. کمال و رشد شخصیت،موضوعی است که نظریات روان شناسی جدید را به مفاهیم عرفانی اصیل، همچون نظریه انسان کامل نزدیک ساخته است. محمدحسن علوان در رمان موت صغیر و در قالب پست مدرنیسم با الهام از شرح حالی که شیخ اکبر در کتاب فتوحات مکیه از خود ارائه داده ، دو داستان موازی را مطرح کرده است؛ داستان اول، بیانگر سرگذشت ابن عربی و داستان دوم، سرگذشت دست به دست شدن زندگی نامه او در طی زمان است. این مقاله با رویکرد روان شناسی و بر اساس نظریه پیرسون –کی مار شخصیت ابن عربی را بررسی می کند.به این منظور، ابتدا دو داستان موجود در این رمان از یکدیگرتفکیک شده اند و تنها داستان سرگذشت ابن عربی بررسی شده است. یافته های پژوهش حاکی از آن است که با درنظرگرفتن آراء ابن عربی، از میان کهن الگوهای دوازده گانه نظریه پیرسون-کی مار، ارتباط معناداری بین کهن الگوی حاکم و نظریه انسان کامل ابن عربی وجود دارد؛ به طوری که قهرمان داستان پس از طی مراحل عزیمت، تشرف و بازگشت،خصوصیات کهن الگوی حاکم را از خود بروز می دهد که تا حدودی به ویژگی های انسان کامل ابن عربی نزدیک است و هردو به نوعی معیارهای خودشکوفایی شخصیت را به همراه دارند.

کلیدواژه ها:

پیرسون کی مار ، کهن الگوی حاکم ، علوان ، موت صغیر ، ابن عربی ، انسان کامل