شناسایی شرایط همدید بارش‎های حدی و فراگیر در کرانه‎های غربی خزر با تاکید بر الگوهای ضخامت جو

در این پژوهش با استفاده از پایگاه داده‎ بارش کرانه‎های غربی خزر، نقشه‎های هم‎بارش روزانه‎ این پهنه، از تاریخ ۱/۱/۱۳۴۰ تا ۱۰/۱۱/۱۳۸۳ روی یاخته‎هایی به ابعاد ۱۴×۱۴ کیلومتر، به‎روش کریجینگ میان‎یابی و ترسیم شد. این داده‎ها، دسترسی به اطلاعات ۴۸ نقطه‎ مکانی پهنه‎ مطالعاتی را برای ۱۵۹۹۲ روز و امکان محاسبه‎ مقادیر هر روز بارش، بیشینه‎ بارش و درصد مساحت زیر بارش را فراهم آورد. بر این اساس حدی‎ترین و فراگیرترین بارش‎ها شناسایی و ۱۰۹ روز از این بارش‎ها، بر اساس شاخص پایه‎ صدک ۹۹ام، برای بررسی و تحلیل انتخاب شدند. با بهره‎گیری از رویکرد محیطی به گردشی و تحلیل خوشه‎ای پایگانی به‎روش ادغام "وارد"، سه الگوی گردشی ضخامت جو بین ترازهای ۵۰۰-۱۰۰۰ هکتوپاسکال شناسایی شد. در ادامه، برای تحلیل بارش‎ها در هر الگوی ضخامت جو، روز نماینده بر اساس ضریب همبستگی با آستانه‎ ۹۵درصد تعیین و در این روزها نقشه‎های فشار تراز دریا، ضخامت جو ترازهای ۵۰۰-۱۰۰۰ هکتوپاسکال، توابع جبهه‎زایی و شار همگرایی رطوبت ترازهای ۵۰۰، ۶۰۰، ۷۰۰، ۸۵۰، ۹۲۵ و ۱۰۰۰ هکتوپاسکال ترسیم و تحلیل شد. بررسی ها نشان از استقرار فرودی به‎نسبت عمیق بر بخش‎های شمالی و شمال غربی دریای خزر حدفاصل دو توده‎ آبی خزر و سیاه دارد که زمینه را برای رخداد بارش‎های حدی و فراگیر در پهنه‎ مطالعاتی فراهم می‎کند. تحلیل نقشه‎های تابع جبهه‎زایی، وجود کانون‎های جبهه‎زایی را روی دریای خزر و اطراف آن تایید می‎کند. تحلیل تابع شار همگرایی رطوبت هم نشان از نقش دریای خزر، دریای سیاه و دریاچه آرال در تامین رطوبت بارش‎ها دارد.

کلیدواژه ها:

اقلیم‎شناسی همدید ، الگوی گردشی ، بارش ، رویکرد محیطی به گردشی ، ضخامت جو ، کرانه‎های غربی خزر