بررسی نظام آب رسانی دره گرمز بهبهان بر اساس مطالعات باستان شناسی

سال انتشار: 1400
نوع سند: مقاله ژورنالی
زبان: فارسی
مشاهده: 295

فایل این مقاله در 26 صفحه با فرمت PDF قابل دریافت می باشد

استخراج به نرم افزارهای پژوهشی:

لینک ثابت به این مقاله:

شناسه ملی سند علمی:

JR_JARCS-13-3_003

تاریخ نمایه سازی: 9 اسفند 1400

چکیده مقاله:

گرمز از جمله محوطه ­های کمتر شناخته در جنوب­ غرب ایران به فاصله ۱۳ کیلومتری جنوب­ شرقی از شهر بهبهان واقع شده است. دره ­های شرقی و دشت­ های غربی این اسکانگاه، جایگاه شکل­ گیری بخشی از سیستم آب رسانی محوطه­ های مهم پایین دست دشت زیدون و هندیجان در عصر ساسانی بوده ­اند. پژوهش پیش­رو، سیستم آبیاری و آب رسانی به مناطق پایین­دست دره گرمز را مورد بررسی قرار داده است. هدف از این تحقیق شناخت ویژگی­ های محلی و جغرافیایی دره گرمز در کنار ضرورت­ های ایجاد چنین پروژه­ی آب رسانی در عصر ساسانی و تداوم توجه به آن در سده ­های نخست اسلامی است. پرسشی که این مقاله تلاش می­کند تا به آن پاسخ دهد چنین مطرح شده است: انتقال مطمئن آب از بخش های بالایی رودخانه خیرآباد به نقاط فرودست چگونه و با چه اهدافی صورت گرفته است؟ ماهیت سازه­ های آبی به واسطه قرارگیری در مسیر سیلاب­ها و همچنین بستر رودخانه­ ها، آسیب­زا است؛ بنابراین ضرورت دارد تا پیش از نابودی کامل این سازه­های هیدرولیکی؛ آنها را مستند نمود. نتیجه آنکه بهره­گیری از توان نیروهای بومی و احتمالا مهندسین رومی در دره گرمز سیستم آبیاری و  آب رسانی مبتنی بر بالا آوردن آب پشت سد یا بند را رقم زند که در نتیجه آن، انتقال آب از طریق کانال­ های کنده شده مشابه سیستم قنات در صخره­های آهکی مسیر سواحل رودخانه به نقاط پایین­ تر انتقال می­ یافت تا مناطق پایین­ دست را از آب سالم و شیرین بهره مند سازد و مانع از مهاجرت ساکنین به نقاط بالایی و توسعه تجارت و کشاورزی در نقاط جنوبی کوره ارجان گردد. پیشینه سیستم مذکور در مناطقی از جنوب­ غربی ایران از جمله کانال داریون در روزگار هخامنشی نیز ملاحظه گردید که احتمالا تاییدی بر ایرانی بودن این سیستم آبیاری و آب رسانی به شمار می­رود. توسعه این سیستم آب رسانی در عصر ساسانی به کمک متخصصین بومی و نیروی کار مجانی یا حداقل ارزان قیمت اسرای رومی به سرانجام رسید. این مقاله حاصل تلفیق داده­ های پژوهش میدانی با منابع استنادی است که به کمک روش تحلیل توصیف تاریخی ارائه شده است.

نویسندگان

ابراهیم رایگانی

استادیار گروه باستان شناسی دانشگاه نیشابور، نیشابور، ایران.

مراجع و منابع این مقاله:

لیست زیر مراجع و منابع استفاده شده در این مقاله را نمایش می دهد. این مراجع به صورت کاملا ماشینی و بر اساس هوش مصنوعی استخراج شده اند و لذا ممکن است دارای اشکالاتی باشند که به مرور زمان دقت استخراج این محتوا افزایش می یابد. مراجعی که مقالات مربوط به آنها در سیویلیکا نمایه شده و پیدا شده اند، به خود مقاله لینک شده اند :
  • آزادی، احمد؛ قزلباش، ابراهیم و کوهی­گیلوان، مجید (۱۳۹۷)، «نویافته­های منطقه ...
  • آلتهایم، فرانتس و استیل، روت (۱۳۸۲)، تاریخ اقتصاد دولت ساسانی، ...
  • ابن بلخی.(۱۳۴۳)، فارسنامه. به کوشش علینقی بهروزی، چاپ اول. شیراز: ...
  • ابن خردادبه، ابوالقاسم عبیدالله بن عبدالله ( ۱۸۸۹ م)، المسالک ...
  • ابن­فقیه، احمد بن محمد بن اسحاق الهمذانی(۱۳۴۹)، البلدان /ترجمه مختصر، ...
  • احمدیان شالچی، نسرین (۱۳۸۹)، رودها؛ چشم­اندازهای جغرافیایی ایران ۳، مشهد: ...
  • اسمعیلی جلودار، محمد اسماعیل (۱۳۸۹)، «چشم­انداز محیطی شهر ساسانی گندی­شاپور ...
  • اسمعیلی جلودار، محمد اسماعیل و مرتضایی، محمد (۱۳۸۹)، «کانال دست ...
  • اصطخری، ابواسحاق ابراهیم بن محمد الفارسی( ۲۰۰۴ )، مسالک الممالک، ...
  • اقتداری احمد( ۱۳۷۵)، خوزستان، کهگیلویه و ممسنی(جلد سوم از مجموعه ...
  • بارتلد، ویلهلم( ۱۳۷۷ )، جغرافیای تاریخی ایران، ترجمه: همایون صنعتی­زاده، ...
  • پاتس، تی. دنیل (۱۳۸۵)، باستان­شناسی ایلام، ترجمه: زهرا باستی، تهران، ...
  • پیگولوسکایا، ن (۱۳۷۷)، شهرهای ایران در روزگار پارتیان و ساسانیان، ...
  • تهامی، مرتضی (۱۳۸۹)، آبیاری و آب رسانی در ایران باستان، ...
  • خردمندنیک، مرضیه (۱۳۹۷)، بررسی جایگاه تنگ سروک بهمئی در مناسبات ...
  • جوکار قنواتی، رضا(۱۳۵۰)، شناسنامه بهبهان، اهواز: چاپخانه حافظ، چاپ اول ...
  • حسینی­فسایی،حسن(۱۳۸۲)، فارسنامه ناصری. تصحیح منصور رستگار فسایی، جلد دوم، چاپ ...
  • رایگانی، ابراهیم (۱۳۹۴)، بررسی اقتصاد کشاورزی منطقه ارجان در دوره ...
  • رجبی، نوروز و جعفری، محمدجواد(۱۳۹۵)، تنگ سروک و یافته­های تازه ...
  • رضا، عنایت­الله، کورس، غلامرضا، امام شوشتری، سید محمدعلی و انتظامی، ...
  • شیبمان، کلاوس (۱۳۹۰)، مبانی تاریخ ساسانیان، ترجمه­ی: کیکاوس جهانداری، تهران: ...
  • شیروانی، قادر؛ مهرآفرین، رضا و کردستانی، مریم (۱۳۹۴)، «گاهنگاری محوطه ...
  • عبدی، کامیار؛ عطایی، محمدتقی و زارع، شهرام( ۱۳۸۷ )، گزارش ...
  • علیزاده، عباس (۱۳۶۹)، «اشغال خوزستان به دست الیمائیان: طرح یک ...
  • علیزاده، عباس (۱۳۹۳)، مبانی نظری و عملی در باستان­شناسی؛ با ...
  • عطایی، محمدتقی (۱۳۸۵)، «تنگ بلاغی نخجیرگاهی (؟) در دوره هخامنشی، ...
  • فرهنگ جغرافیائی آبادی های کشور جمهوری اسلامی ایران (۱۳۷۰)، بهبهان/ ...
  • گائوبه، هانیس( ۱۳۵۹ )، ارجان و کهگیلویه(از فتح عرب تا ...
  • گوبلو، هانری( ۱۳۸۹ )، قنات­ها، فنی برای دستیابی به آب، ...
  • مسعودی، ابوالحسن علی بن حسین (۱۳۸۲)، مروج الذهب و معادن ...
  • محمدی ملایری، محمد ( ۱۳۷۵ )، تاریخ و فرهنگ ایرانی ...
  • مقدسی، ابوعبدالله محمد بن احمد (۱۳۶۱)، احسن التقاسیم فی معرفه ...
  • مقدم، عباس. یشمی، رامین. سلمانزاده، جواد. آقاجری، مجتبی، دباغ، مهرنوش، ...
  • ناصرخسرو قبادیانی مروزی ( ۱۳۸۱ )، سفرنامه ناصرخسرو، تهران، زوار، ...
  • ونکه، رابرت. جی (۱۳۸۱)، «غرب ایران در دوره پارت –ساسانی: ...
  • Abdi, K, Ataei, M.T and Zare, Sh. ۲۰۰۷. Archaeological Survey ...
  • Adams, R. MC. ۱۹۸۱. Heartland of cities. Surveys of Ancient ...
  • Adams, R. MC. ۱۹۶۵. Land behind Baghdad: A History of ...
  • Adams, R, MC. & Hansman, D. P. ۱۹۶۸. Archaeological Reconnaissance ...
  • Ahmadian Shalchi, N. ۲۰۱۰. Rivers; Geographical Perspectives of Iran ۳, ...
  • Alizadeh, A. ۱۹۹۰. "Occupation of Khuzestan by the Alimayans: a ...
  • Alizadeh, A. ۲۰۱۴. Theoretical and practical foundations in archeology; With ...
  • Atai, M.T. ۲۰۰۶. "Tang Bolaghi hunting ground (?) In the ...
  • Altheim, F & Stiehl, R. ۲۰۰۳. History of the Sassanid ...
  • Azadi, A; Ghezelbash, E and Koohi Gilvan, M. ۲۰۱۸. "New ...
  • Barthold, V. V. ۱۹۹۸. Historical Geography of Iran, translated by ...
  • Bergner,K. ۱۹۳۷. Bericht über Unbekannte Achaemenidische Runinen in der Ebene ...
  • Bachmann W, Watzinger C, Wiegand TH. (۱۹۲۱) Petra. Wissenschaftliche Veroffentlichungen ...
  • Dittmann, R. ۱۹۸۴. Eine Randebene des Zagros in der Frubzeit: ...
  • Forbes, R. J. ۱۹۵۴-۵۵. Studies in ancient technology. ۵. Brill ...
  • Gaube, H. ۱۹۸۰. Arjan and Kohgiluyeh (from the Arab conquest ...
  • Goblot, H. ۲۰۱۰. Qanates, a technique for accessing water, translated ...
  • Hansman, J., ۱۹۷۸, Seleucia and the Three Douraks, Iran, vol. ...
  • Hosseini Fasaei, H. ۲۰۰۳. Farsnameh Naseri. Edited by Mansour Rastegar ...
  • Ibn Balkhi. ۱۹۶۴. Farsnameh. By Alinaghi Behroozi, first edition. Shiraz: ...
  • Ibn Khordazbeh, A. Obaidullah ibn Abdullah. ۱۸۸۹. Al-Masalak and Al-Mamalak. ...
  • Ibn al-Faqih, A. ۱۹۷۰. Al-Boldan / short translation, Iranian Culture ...
  • Iqtedari, A. ۱۹۹۶. Khuzestan, Kohgiluyeh and Mamasani (third volume of ...
  • Ismaili Jelodar, M. I. ۲۰۱۰. "Environmental landscape of Sassanid city ...
  • Ismaili Jelodar, M. I and Mortezaei, M. ۲۰۱۰. "Darykand Daryoun ...
  • Istakhri, A. ۲۰۰۴. Masalak al-Mamalak, Leiden: Dar Sader Leiden Offset ...
  • Jokar Qanavati, R. ۱۹۷۱. Behbahan Identity, Ahvaz: Hafez Printing House, ...
  • Kheradmandnik, M. ۲۰۱۸. A Study of the Strict Status of ...
  • Kirkby, M.J. ۱۹۷۷. Land and water resources of the Deh ...
  • Kuros, G. R & Labbaf Khaneiki, R. ۲۰۰۷. Water and ...
  • Masoudi, A. ۲۰۰۳. Moruj- Al- Zehab va Maaden- al Jouhar, ...
  • Mays, L. (Ed.). ۲۰۱۰. Ancient water technologies. Springer Science & ...
  • Maqdasi, A.۱۹۸۲. Ahsan al-Taqasim in the knowledge of the worlds, ...
  • Mohammadi Malayri, M. ۱۹۹۶. Iranian history and culture during the ...
  • Moghaddam, A. Yashmi, R, Salmanzadeh, J., Aghajari, M. Dabbagh, M.,. ...
  • Naser Khosrow Ghobadiani Marvzi. ۲۰۰۲. Naser Khosrow Travelogue, Tehran: Zavar, ...
  • Neely, J. A. ۱۹۷۴. Sassanian and early Islamic water-control and ...
  • Nicol, M. ۱۹۷۰. Rescue Excavation near Dorūdzan, East and West, ...
  • Nissen, H.J., Redman. L. ۱۹۷۱. Preliminary Notes on an Archaeological ...
  • Nöldeke, T. ۱۹۰۴. Beiträge zur semitischen Sprachwissenschaft. Walter de Gruyter ...
  • Piguluskaya, N. ۱۹۹۸. Cities of Iran in the Parthian and ...
  • Potts, T. D. ۲۰۰۶. Archeology of Elam, translated by Zahra ...
  • Raigani, E. ۲۰۱۵. Agricultural Economics of Arjan Region in the ...
  • Rajabi, N and Jafari, M.J. ۲۰۱۶. Tang-e Sarvak and New ...
  • Reza, E, Kors, G, Imam Shoushtari, S.M.A and Entezami, A.A. ...
  • Schwaigert, W. ۱۹۸۹. Das Christentum in Hūzistān im Rahmen der ...
  • Schippmann, K. ۲۰۱۱. Basics of Sassanid history, translated by Kikavous ...
  • Selby, W. B. ۱۸۴۴. Account of the Ascent of the ...
  • Shirvani, Q; Mehrafarin, R and Kurdistani, M. ۲۰۱۵. "Chronology of ...
  • Stein, S.A. ۱۹۴۰. Old Routes of Western Iran: Narrative of ...
  • Sumner, w. ۱۹۸۶. Achaemenid Settlement in the Persepolis Plain, American ...
  • Tahami, M. ۲۰۱۰. Irrigation and Water Supply in Ancient Iran, ...
  • Wenke, R. ۱۹۷۶. Imperial Investments and Agricultural Developments in Parthian ...
  • Wenke, R. ۲۰۰۲. "Western Iran in the Sassanid Parthian period: ...
  • نمایش کامل مراجع