بررسی نیازهای اکولوژیکی، اتنوفارماکولوژیکی، ارزیابی فنل و فلاونوییدکل، آنتی اکسیدانی عصاره اندام های مختلف گیاه دارویی Stachys inflata Benth. و تهیه طیف فلورستیک گیاهان کوهستان چهارباغ (شمال ایران)

گیاه سنبله ای بادکنکی (Stachys inflata Benth.) از مهمترین گونه های بومی نواحی کوهستانی شمال ایران است که در طب سنتی استان گلستان به عنوان ضد التهاب و ضدعفونی کننده استفاده می شود.  این تحقیق با هدف بررسی اوت اکولوژی ، اتنوفارماکولوژی، فیتوشیمیایی و آنتی اکسیدانی عصاره اندام های مختلف گیاه سنبله بادکنکی به همراه تهیه طیف فلورستیک گیاهان منطقه در کوهستان چهار باغ انجام گرفت. در عملیات صحرایی، ضمن تعیین رویشگاه طبیعی ، مهمترین نیازهای اکولوژیکی و فنولوژی گیاه در منطقه ثبت گردید و هم زمان طیف فلورستیک گونه های همراه منطقه به انضمام پراکنش جغرافیایی و اشکال زیستی با استفاده از روش های زوهری و راون کیه بدست آمد. به منظور بررسی فیتوشیمیایی ، سرشاخه های گلدار گیاه در تیرماه و ریشه ها در آبان ماه ۱۳۹۲ از ارتفاع  ۲۱۰۰ متر کوهستان چهارباغ جمع آوری و همزمان اطلاعات استفاده های سنتی گیاه (اتنوفارماکولوژی) از مردم محلی بدست آمد . استخراج عصاره اتانولی نمونه ها به روش پرکولاسیون ، ارزیابی فیتوشیمیایی (فنول ، فلاونویید و آنتوسیانین کل) با استفاده از روش های اسپکتروفتومتری و بررسی عملکرد آنتی اکسیدانی نمونه ها نیز با استفاده از تست DPPH ارزیابی و داده ها در سطح P<۰.۰۵ ارزیابی گردید. نتایج نشان داد سنبله بادکنکی گیاهی علفی چند ساله و ریزوم دار است که رویشگاه طبیعی آن در مراتع کوهستانی چهار باغ (۲۲۰۰متر) با اقلیم خشک و سرد ، بارش سالانه ۲۷۵ میلی متر، متوسط درجه حرارت سالانه ۵/۱۱ درجه سانتی گراد  و در خاک هایی با  بافت شن ، رس لومی ، اسیدیته ۶/۷ و شوری ۶/۰ دسی زیمنس می روید . رشد رویشی گیاه در اوایل اردیبهشت ، گلدهی در خرداد تا تیرماه و پراکنش میوه در فاصله شهریور تا آبان ماه انجام می گیرد . در این رویشگاه تعداد ۴۸ گونه گیاهی ، متعلق به ۴۵ جنس و ۲۱ تیره شناسایی گردید که به ترتیب تیره های Asteraceae ، Rosaceae و Fabaceae از بیشترین غنای گونه ای  با غالبیت فرم های زیستی تروفیت (۴۲ درصد) و ژئوفیت (۴۰ درصد)  متعلق به نواحی رویشی ایرانو-تورانی و مدیترانه ای بودند .محتوای فنل کل (mgGAE/g ۶/۵±۹۶/۱۲۹) ، فلاونوئید کل (mgQUE/g ۴/۱±۶۲/۲۹) و آنتوسیانین کل (µg/g۰۰۱/۰±۰۲۱/۰) در عصاره سرشاخه های گیاه تقریبا ۵/۱ تا ۳ برابر عصاره ریشه بود . عصاره سرشاخه ها به دلیل کثرت مواد موثره ثانوی نسبت به ریشه از  پتانسیل بیشتری در مهار رادیکال های آزاد با میزان ۲/۴±۳/۷۶IC۵۰=   میکروگرم بر میلی لیتر برخوردار بود. لذا نتایج بدست آمده در تایید مصارف سنتی آن به عنوان مقوی ، مسکن ، ضدالتهاب و ضدعفونی کننده  در درمان روماتیسم ، زخم و سوختگی و اسهال قابل بحث است.

کلیدواژه ها:

آنتی اکسیدان ، آنتوسیانین ، اتنوفارماکولوژی ، اوت اکولوژی ، سنبله ای بادکنکی Stachys inflata Benth ، فنل ، فلاونویید کل ، طیف فلورستیک ، گلستان