اثربخشی برنامه مداخله ای مبتنی بر آموزش ارتباط کارکردی بر رفتارهای کلیشه ای، رفتارهای کشاکش برانگیز، و رفتارهای آسیب به خود کودکان با اختلال طیف اوتیسم

زمینه و هدف: اوتیسم اختلالی عصب ­روان­شناختی است که به صورت ثانو­یه­ منجر به مشکلات در عملکردهای شخصی، اجتماعی، و تحصیلی می ­شود. از این جهت پژوهش حاضر با هدف اثربخشی برنامه مداخله ­ای مبتنی بر آموزش ارتباط کارکردی در رفتارهای کلیشه ای، رفتارهای کشاکش ­برانگیز، و آسیب به خود کودکان با اختلال طیف اوتیسم انجام شد. روش: پژوهش حاضر به لحاظ هدف، کاربردی و از نظر روش جمع آوری اطلاعات از نوع آزمایشی با طرح پیش آزمون- پس آزمون - پیگیری با گروه گواه بود. جامعه آماری این پژوهش تمامی کودکان با اختلال طیف اوتیسم سطح یک ۴ تا ۸ ساله شهر تهران در سال ۱۳۹۸ بودند که از جامعه آماری مورد نظر، تعداد ۳۰  کودک به صورت نمونه ­گیری هدفمند از کلینیک پدیده تهران، انتخاب و به صورت تصادفی در دو گروه آزمایش و گواه جایدهی شدند. سپس گروه آزمایش برنامه درمانی را در قالب ۱۵ جلسه دریافت کرد. ابزار گردآوری اطلاعات شامل مقیاس رتبه ­بندی اوتیسم گیلیام (جیمز و گیلیام، ۲۰۰۳)، پرسشنامه غربالگری اوتیسم (اهلر و گیلبرگ، ۱۹۹۳)، مقیاس رفتار کشاکش ­برانگیز کودک (بیورکر تایلور و همکاران، ۲۰۱۰)، و پرسشنامه مشکلات رفتاری (روژان و همکاران، ۲۰۰۱) بود. تحلیل داده­ ها با استفاده از تحلیل کوواریانس در محیط SPSS۲۶  انجام شد. یافته­ ها: نتایج آزمون تحلیل کوواریانس یک و چندمتغیری نشان داد که تفاوت معناداری بین گروه­ آموزش و گواه به ­ترتیب در متغیر رفتارهای کشاکش­ برانگیز و مولفه ها ی مشکلات رفتاری وجود دارد (۰/۰۰۱P<). اندازه اثر برای متغیر رفتارهای کشاکش ­برانگیز (۰/۹۲۲) و مولفه ها ی رفتارهای کلیشه­ ای (۰/۸۵۰) و رفتارهای آسیب به خود (۰/۸۳۲) بود. نتایج آزمون تی همبسته نیز نشان داد تاثیر برنامه مداخله­ ای در مرحله پیگیری نیز در بهبود رفتارهای کشاکش ­برانگیز و مولفه ها ی مشکلات رفتاری، اثربخش و پایدار بوده است. نتیجه­ گیری: با توجه به یافته­ های پژوهش می­ توان نتیجه گرفت که از برنامه درمانی مبتنی بر آموزش ارتباط کارکردی می­ توان به عنوان مداخه ­ای مناسب در کاهش نشانگان بالینی کودکان با اختلال طیف اوتیسم استفاده کرد.

کلیدواژه ها:

Children with autism spectrum disorder ، functional communication ، stereotyped behaviors ، challenging behaviors ، self-harming behaviors ، اختلال طیف اوتیسم ، ارتباط کارکردی ، رفتارهای کلیشه ای ، رفتارهای کشاکش برانگیز ، رفتارهای آسیب به خود