سنگ زایی توده گرانیتوییدی چاه سالار (جنوب باختر نیشابور)

توده گرانیتوییدی چاه­سالار در جنوب باختر نیشابور، در شمال روستای چاه­سالار و در حاشیه شمالی پهنه ساختاری ایران مرکزی واقع شده­است. این توده به درون مجموعه افیولیتی سبزوار نفوذ کرده است و طیف­ترکیب سنگ­شناسی آن را دیوریت، کوارتزدیوریت، گرانودیوریت و آلکالی­فلدسپار گرانیت تشکیل می­دهد. آلکالی فلدسپار گرانیت ها، عضو بسیار تفریق­یافته­ این مجموعه هستند که به صورت دایک یا آپوفیز این توده نفوذی را قطع می­کنند. پگماتیت های گرانیتی و توده­های کوارتزولیتی همراه آنها، تفریق­یافته­ترین عضو این مجموعه سنگ­شناسی هستند. معادل های نیمه­ژرف سنگ های نفوذی نامبرده مانند آندزیت پیروکسن­دار، آندزیت، تراکی­آندزیت و داسیت به صورت دایک یا گنبد، این توده نفوذی را قطع می­کنند. سنگ های مورد مطالعه بافت های گرانولار، میرمکیتی، گرافیکی، پورفیری، میکرولیتی پورفیری، گلومروپورفیری و جریانی نشان می­دهند. به استثناء آلکالی فلدسپار گرانیت ها که بسیار تفریق یافته­اند، دیگر ترکیبات سنگی بر روی نمودارهای تغییرات اکسیدهای عناصر اصلی، کمیاب و کمیاب­خاکی در برابر SiO۲ یا اندیس تفریق، تغییرات به نسبت پیوسته­ای نشان می­دهند. این توده دارای ماهیت کلسیمی- قلیایی و متاآلومین است و به گرانیتوییدهای نوع I تعلق دارد. نمودارهای متمایز کننده محیط زمین ساختی نیز نشان­می­دهند که توده­گرانیتوییدیچاه­سالار در قلمروگرانیتوییدهای کوهزایی نوع کمانآتشفشانی(VAG) و همچنین گرانیتوییدهای حاشیه قاره ای (CAG) قرار می­گیرد. بررسی جامع ویژگی های زمین­شناسی صحرایی، سنگ نگاری و ژئوشیمیایی، حکایت از آن دارد که ماگمای سازنده این توده نفوذی از راه ذوب­بخشی ورقه اقیانوسی فرورونده (متابازیت) یا گوه گوشته­ای متاسوماتیسم شده، حاصل گشته و سپس از روش فرایند تبلور تفریقی، آلایش یا آمیختگی ماگمایی تحول پیدا کرده است. 

کلیدواژه ها:

سنگ زایی (پتروژنز) ، توده گرانیتوییدی ، گرانیتوییدهای حاشیه قاره ای ، تبلور تفریقی ، چاه سالار ، نیشابور