ارزیابی پتانسیل روانگرایی پی آبرفتی ساختگاه سد مخزنی چپرآباد بر اساس نتایح آزمایش نفوذ استاندارد (SPT)

یکی از دلایل برجسته ویرانی سازه های مهندسی در حین زمین لرزه، گسترش پدیده روانگرایی در پی های خاکی با مصالح غیرچسبنده و اشباع است. علل خرابی در اثر پدیده روانگرایی شامل ۱) کاهش ظرفیت بارب‍ری، ۲) نشست زیاد (غیرمجاز)، ۳) گسترش جانبی، ۴) جریان خاک و ۵) نوسان زمین است. پتانسیل روانگرایی پی های خاکی به مشخصات موج ناشی از زمین لرزه، نوع خاک، تاریخچه زمین شناسی، فشار محصورکننده، نفوذپذیری، چگالی نسبی، میزان رطوبت، ویژگی های دانه بندی خاک و غیره بستگی دارد.  سد چپرآباد، از نوع خاکی با هسته رسی و ارتفاع ۵/۴۴ متر از پی با ظرفیت مخزن ۱۲۷ میلیون مترمکعب است که در ۷۵ کیلومتری جنوب شهرستان ارومیه واقع در استان آذربایجان غربی در حال اجراست. بستر ساختگاه سد از رسوبات آبرفتی با ستبرایی حدود۶۰ متر تشکیل شده است و تکیه گاه های آن روی      سنگ های آهکی و شیستی با سن پرکامبرین و اینفراکامبرین قرار می گیرد. در این مقاله، ضمن بررسی ویژگی های زمین شناسی مهندسی ساختگاه، پتانسیل روانگرایی پی آبرفتی، بر پایه نتایج حاصل از آزمایش نفوذ استاندارد (SPT) نیز بررسی شده است. در این رابطه، ضمن معرفی آخرین یافته ها و روابط موجود برای محاسبه ضرایب اصلاح (rd)، (MSF)، (Ks) و (CN) همچنین از آنها در ارزیابی پتانسیل روانگرایی پی آبرفتی ساختگاه نیز استفاده شده است. نتیجه بررسی ها نشان می دهد که ضریب اطمینان پی آبرفتی ساختگاه سد چپرآباد در مقابل روانگرایی، در بیشتر نقاط کمتر از یک بوده و با توجه به بافت دانه بندی مصالح که بیشتر ماسه ای است وقوع پدیده روانگرایی در هنگام زمین لرزه بسیار محتمل است.

کلیدواژه ها:

زمین شناسی مهندسی ، پتانسیل روانگرایی ، ضرایب اصلاح ، SPT ، سد چپرآباد