بررسی اثرات اجرای عملیات بیومکانیک بر اصلاح و احیا مراتع با تاکید بر بهره مندی از دانش بومی در استان خراسان جنوبی (مطالعه موردی: مرتع گرنگ و قیصار- شهرستان خوسف)

اغلب مراتع ایران در محدوده آب و هوایی خشک و نیمه خشک واقع شده اند و در این نواحی، بخش اعظم بارندگی برای رشد گیاهان مورد نیاز است و باید در همان نقطه ای که نازل می شود ذخیره شده و به مصرف گیاه برسد. شرایط فعلی مراتع استان خراسان جنوبی به گونه ای است که قسمت اعظم آن در نتیجه بهره برداری های بی رویه طی سالیان دراز، پوشش گیاهی مرغوب کاهش یافته و علاوه بر جاری شدن رواناب ها، لگد کوب شدن خاک سطحی و تردد بیش از حد دام نیز باعث تشدید فرسایش آبی و بادی، هدر رفت مواد غذایی خاک، شور شدن و از هم پاشیدگی ساختمان آن شده است. از این رو اجرای عملیات بیومکانیک خاک به منظور افزایش نفوذ پذیری و ذخیره نزولات آسمانی اجتناب ناپذیر است که علاوه بر حفظ خاک، منجر به افزایش کمی و کیفی تولید علوفه نیز خواهد شد. در این راستا شیوه های مختلفی تحت عنوان پروژه های استحصال آب باران و ذخیره نزولات آسمانی در طرح بهبود و اصلاح مراتع در مناطق خشک ونیمه خشک مطرح می شود. تحقیق حاضر نشان می دهد که اجرای عملیات احیایی ذخیره نزولات آسمانی توام با بذرباشی به روش هلالی آبگیر تاثیر قابل ملاحظه ای بر افزایش، تقویت و بهبود پوشش گیاهی و تولید علوفه در مراتع دارد به گونه ای که پس از گذشت ۵ سال از زمان اجرای این پروژه میزان پوشش گیاهی حدود بیش از ۲ برابر افزایش یافته و از طرفی افزایش میزان تولید علوفه قابل برداشت مرتعی طی سنوات نرمال و فاقد خشکسالی، حدود ۴۰ کیلوگرم و در سنوات خشکسالی ۲۵ کیلوگرم علوفه خشک در هکتار می باشد. در این مقاله سعی بر آن است تا ضمن معرفی پروژه احداث هلالی آبگیر توام با بذر پاشی به عنوان گامی موثر در راستای تحقق اهداف طرح بهبود و اصلاح مراتع و ا ستفاده بهینه از هرزآب در سطح مراتع استان به اثرات قابل ملاحظه آن در جهت بهبود وضعیت و تقویت پوشش گیاهی در سطح مراتع، افزایش کیفی و کمی تولید علوفه و در نتیجه افزایش توان و ظرفیت عرصه ها اشاره شود.

کلیدواژه ها:

مناطق خشک ، ذخیره نزولات ، خراسان جنوبی ، هلالی آبگیر ، گرنگ و قیصار