سنگ زائی توده ی گرانیتوئیدی اکاپل، منطقه کلاردشت

توده گرانیتوییدی مورد مطالعه با گسترش تقریبی ۵۰ کیلومتر مربع در جنوب باختر کلاردشت از توابع استان مازندران قرار دارد و از توده های نفوذی پهنه البرز مرکزی  به شمار می آید. این توده با سن  ۴± ۵۴  تا ۳± ۵۶  میلیون سال (پالئوسن بالایی تا ائوسن زیرین) در سازندهای مبارک و شمشک نفوذ کرده و از دید سنگ شناسی دربردارنده دو واحد فلسیک (گرانیت،کوارتز سینیت وکوارتز مونزونیت) و حدواسط تا مافیک (مونزونیت تا مونزودیوریت، دیوریت و گابرو) است. سنگ های گروه اول به ویژه گرانیت ها و کوارتزمونزونیت ها همانندی های کانی شناسی و بافتی زیادی نشان می دهند و شواهد اختلاط ماگمایی مانند بافت راپاکیوی، بافت پویی کیلیتیک، سوزن های آپاتیت، میخ های پلاژیوکلاز کلسیک در پلاژیوکلازها و انکلاوهای میکروگرانولرمافیک در آن ها دیده می شود. این سنگ ها ماهیت متاآلومین تا پرآلومین ضعیف (برخی از نمونه های گرانیتی) دارند و از  نظر K۲O، K۲O+Na۲O   و عناصر Hf، Rb و Th  نسبت به گروه دوم غنی تر هستند. بر پایه  نمودار مربوط به عناصر خاکی کمیاب، سنگ های این گروه از LREE غنی شدگی قابل توجهی دارند و با توجه به رفتار Zr، Cr، Ba   و Y در روند تفریق، ویژگی های گرانیت های نوع I دمای پایین را نشان می دهند. در سنگ های گروه دوم، مونزونیت ها و مونزودیوریت ها نیز شواهد مربوط به متاسوماتیسم آلکالن همراه با بافت های اختلاط ماگمایی مانند سوزن های آپاتیت و میخ های آنورتیت در پلاژیوکلازها، دیده  می شود. این سنگ ها ماهیت متاآلومین دارند و از  TiO۲، FeOT، MgO، CaO و P۲O۵  و عناصر Y، Ba،  V وSr  نسبت به گروه اول غنی تر هستند و برخلاف گرانیت های گروه اول ویژگی های  نوع I دمای بالا را نشان می دهند. با توجه به شواهد ژئوشیمیایی و سن توده مورد مطالعه مشخص شد که توده اشاره شده از نوع گرانیت های پس از کوهزایی است که ویژگی های حدواسط میان VAG و WPG دارند. بررسی ایزوتوپی Nd نشان می دهد که تنها گرانیت های منطقه می توانند دارای منشا سنگ کره (لیتوسفر) غنی شده باشند (  εNdمنفی) و بقیه سنگ های منطقه، منشا گوشته ای تهی شده، دارند (εNd مثبت). با توجه به شواهد سنگ نگاری و ژئوشیمیایی،  اختلاط  ماگمایی نقش مهمی در تکامل ماگمای منطقه داشته است و  بنابراین، مدل ذوب پوسته به وسیله ماگمای مشتق شده از گوشته، برای زایش ماگمای منطقه پیشنهاد می شود.

کلیدواژه ها:

گرانیتوئید ، اکاپل ، البرزمرکزی ، اخنلاط ماگمایی