ژئوشیمی و پتروژنز سنگ های آداکیتی پرسیلیس ترشیری، منطقه شاه سلیمان علی (جنوب باختر بیرجند- خاور ایران)

فعالیت های ماگمایی ترشیری منطقه شاه سلیمان علی در جنوب باختر بیرجند، در بخش خاوری لوت به صورت سنگ های آذرآواری – گدازه ای و نیمه ژرف بروز کرده اند. سنگ های آذر آواری شامل انواع توف، آگلومرا و برش و سنگ های آتشفشانی شامل آندزیت، تراکی آندزیت و داسیت  هستند. بافت اصلی این سنگ ها را پورفیری و گلومروپورفیری با خمیره ریزبلورین تا شیشه ای تشکیل می دهند. درشت بلور های اصلی در آندزیت ها شامل پلاژیوکلاز، هورنبلند با حاشیه سوخته و بیوتیت  و در داسیت ها شامل کوارتز، پلاژیوکلاز، آلکالی فلدسپار و بیوتیت هستند. دیوریت های پورفیری تنها سنگ های نیمه ژرف منطقه را تشکیل می دهند. دگرسانی سریسیتی، کربناتی و  پروپیلیتیک در این سنگ ها رایج هستند. این سنگ ها دارای  ۹/۶۱-۸/۵۶ درصدSiO۲  ،۱/۱۸- ۵/۱۶  درصد Al۲O۳، Sr بالا (۹۹۰-۶۶۰ پی پی ام)، نسبت بالای Sr/Y ( ۶/۵۴- ۶/۴۰ پی پی ام) و مقادیر پایین Y (۷/۱۹-۱/۱۶ پی پی ام) هستند که نشان دهنده ویژگی های آداکیتی آنها می باشند. ویژگی های ژئوشیمیایی نمونه های منطقه با آداکیت های پرسیلیس                                                                                                                   %wt)۲/۲- ۵/۰%wt, MgO = ۱۱ ppm, Na۲O+K۲O < ۱۱۰۰ (Sr < همخوانی دارد. همچنین این سنگ ها از عناصر LILE و LREE غنی شدگی نشان می دهند و دارای تهی شدگی نسبی از عناصر انتخابی  HFSE  مانند Nb وTi هستند. الگوی شدید جدایشی در REE و نیز مقادیر پایین HREE و Y ممکن است به دلیل وجود گارنت و یا آمفیبول در پسامانده جامد ماگمای این سنگ ها باشند. همچنین مقادیر بالای استرانسیم و بی هنجاری منفی تانتالیم، نیوبیم و تیتانیم می تواند نشانگر عدم حضور پلاژیوکلاز، وجود اکسیدآهن و تیتان در تفاله باقیمانده ذوب باشد. ویژگی های ژئوشیمیایی سنگ های منطقه نشان می دهند شکسته شدن صفحه اقیانوسی فرورونده و ذوب باقیمانده این صفحه موجب تولید ماگماتیسم آداکیتی این منطقه شده است.

کلیدواژه ها:

ژئوشیمی ، پتروژنز ، آداکیت ، شاه سلیمان علی ، جنوب باختری بیرجند ، خاور لوت