فرایند شکل گیری فرهنگ از منظر گئورگ زیمل و علامه طباطبایی

تامل فلسفی در مفهوم «فرهنگ» همانا درک تعین یافتگی امر حادث در حوزه فعل انسان است؛ قلمرویی که محصول تعامل حیات ذهنی انسان و حیات عینی محیط بر وی است. در این نوشتار سعی بر آن است که با پژوهشی تطبیقی به نظرات و ایده های دو متفکر برجسته غربی و شرقی، گئورگ زیمل (۱۸۵۸-۱۹۱۸م) و علامه محمدحسین طباطبایی (۱۲۸۱-۱۳۶۰ش /۱۹۰۲-۱۹۸۱م) درباره فرهنگ و چگونگی شکل گیری آن در جوامع انسانی پرداخته شود؛ هریک از دو متفکر مذکور، در عین آن که جنبه ای از این پدیده را توصیف و واکاویده اند، عمق فلسفی و تحلیل دقیق این پدیده از سوی هر کدام از آنها دلیلی است که باعث می شود نتیجه کارشان با دقت بیشتری مورد بررسی قرار گیرد. به نظر می رسد همان گونه که زیمل برای توجیه شرایط امکان فرهنگ از دوگانه فرم و محتوا استفاده کرده که از خلال آن، نیازهای حیاتی بشر محرک انباشت فرم های فرهنگی می شود و در این منظر فرهنگ را محصول فعل انسان در پاسخ به نیازهای خود می داند، علامه طباطبایی نیز برای آن بخش از حیات انسان که تغییر و تحول از خصوصیات لاینفک آن است (با مسامحه) مفهوم اعتباریات را به کار برده و آن را محصول تعامل اقتضائات انسانی با محیط زندگی وی می داند که اثرات خارجی و واقعی برای زیست انسانی به همراه دارد؛ شرایطی که از خلال آن حیات اجتماعی و نهادهای اساسی تشکل می یابد.

کلیدواژه ها:

فرهنگ ، فرم ، محتوا ، اعتباریات ، گئورگ زیمل ، علامه طباطبایی