کانسار مس- طلای پورفیری ائوسن مسجدداغی، شمال باختر ایران، نمونه ای از کانسارهای پورفیری نوع جزایر کمانی

کانسار مسجدداغی در جنوب باختر کمربند ماگمایی ارسباران در شمال باختر ایران و در حاشیه جنوبی پهنه قفقاز کوچک جای گرفته است. این کانسار در یک توده میزبان دیوریتی نیمه ژرف مربوط به ائوسن تشکیل شده که در مجموعه­ای از سنگ­های آتشفشانی و تخریبی- رسوبی کهن­تر نفوذ کرده است. ویژگی­های ژئوشیمیایی توده نفوذی مسجدداغی، آن را دارای خصلت کالک­آلکالن با پتاسیم بالا و متاآلومینوس معرفی می­کند که در یک محیط فرورانشی جزایر کمانی و همزمان با برخورد جایگزین شده است. دگرسانی­های شاخص آن از نوع پتاسیک  با کانی های شاخص بیوتیت­ و ارتوز ثانویه در مرکز   کانسار پورفیری است که به وسیله دگرسانی پروپیلیتیک با کانی شاخص کلریت دربر گرفته شده است. کانی‎های فلزی کانسنگ‎ساز را بیشتر کالکوپیریت همراه با مقادیر فرعی کانه­های بورنیت، کالکوسیت اولیه و تتراهدریت به همراه مقدار کمی مولیبدنیت تشکیل می­دهد. پیریت و مگنتیت کانه های همراه و متداول هستند. این کانسار در نمای پلان به‎صورت یک توده بیضوی شکل با قطر بزرگ ۵۰۰ متر و قطر کوچک ۴۰۰ متر بوده و آثار کانی­سازی تا ژرفای افزون بر ۷۰۰ متر در گمانه­هاردیابی شده است.. سن­سنجی۴۰Ar/۳۹Ar  روی بیوتیت­های ثانویه در  منطقه دگرسانی پتاسیک، زمان تشکیل کانسار و از این رو جایگزینی و تبلور توده دیوریت پورفیری مادر را ۵۳/۰ ± ۰۷/۵۴ (ائوسن آغازی) نشان می­دهد. این کانسار از این نظر بسیار متفاوت با کانسارهای شناخته شده در پهنه ارسباران است که بیشتر در میوسن میانی و در جایگاه کمان ماگمایی قاره ای و همزمان با برخوردی تشکیل شده­اند. کانسار مسجدداغی، از نظر جایگاه زمین شناسی، دگرسانی و کانی سازی، قابل مقایسه با سیستم های مس-طلای پورفیری جزایر کمانی است.

کلیدواژه ها:

مس- طلای پورفیری ، مسجدداغی ، جزایر کمانی ، ائوسن ، آذربایجان ، ایران