شیمی کرومیت، رهیافتی به منشا توده اولترامافیکی شمال خاور حاجی آباد، استان هرمزگان

مجموعه اولترامافیک حاجی‎آباد در شمال استان هرمزگان، جزیی از نوار آمیزه رنگین ارزوییه- دولت آباد است و در لبه شمالی راندگی زاگرس جای دارد. این مجموعه شامل هارزبورژیت، لرزولیت، دونیت و کرومیتیت است و هارزبورژیت­ها، بیشترین حجم سنگ­ها را به خود اختصاص داده اند. شواهدی همچون مرزهای منحنی، کشیدگی کروم اسپینل­ها و پیروکسن­ها، شواهد ذوب نامتجانس ارتوپیروکسن و وجود تیغه­های جدایشی کلینوپیروکسن، نشان می دهد که سنگ­های این مجموعه، ابتدا دگرشکلی­های دمای بالای گوشته بالایی را تحمل کرده و سپس در پوسته جایگزین شده اند. در همه واحدهای سنگی مجموعه می توان کانی کرومیت را به مقادیر و اشکال مختلف دید. در هارزبورژیت­ها و لرزولیت­ها، بلورهای قهوه ای و پراکنده کرومیت، یا به شکل منفرد و شکل دار دیده می شوند و یا به صورت بی شکل و میان دانه ای در میان کانی های دیگر هستند. در دونیت­ها نیز این کانی به‎صورت بلورهای شکل دار تا نیمه شکل دار سیاه رنگ و به طور پراکنده درون الیوین­ها یا در مرز آنها متبلور شده اند. در کرومیتیت­های پرعیار منطقه، بلورهای درشت، شکل دار و سیاه رنگ کرومیت، بافت­های انباشتی دارند؛ مرز آنها بیشتر صاف است و مرز اتصال سه گانه دارند؛ اما در کرومیتیت­های کم عیار، کرومیت­ها، پراکنده و شکل دار هستند و در یک زمینه سیلیکاتی قرار گرفته‎اند. بررسی شیمی بلورهای کرومیت در سنگ­های منطقه نشان می دهد که در این بلورها، بیشترین مقدار Cr# به کرومیت­های موجود در کرومیتیت­های پر عیار (۸۰-۸۴) و کمترین مقدار آن نیز به انواع موجود در لرزولیت­ها (۴۵-۵۲) تعلق دارد. استفاده از نمودارهای تشخیص محیط زمین ساختی، نشان می دهد که ترکیب شیمیایی کرومیت­های پراکنده موجود در هارزبورژیت­ها و لرزولیت­های مجموعه حاجی‎آباد، به انواع موجود در پریدوتیت­های گوشته ای منطقه بالای فرورانش شباهت دارد و سنگ­های میزبان، به عنوان بخشی از افیولیت­های وابسته به این محیط، دچار ۱۵ تا ۲۰ درصد ذوب بخشی شده اند. کرومیت­های پراکنده موجود در دونیت­ها و کرومیتیت­های منطقه نیز در همین محیط زمین ساختی و در اثر تبلور مذاب­های بونینیتی به وجود آمده اند. این شواهد بیانگر آن است که احتمالا پریدوتیت­های حاجی‎آباد و آمیزه افیولیتی میزبان، به بخش­هایی از گوشته بالایی در بالای یک منطقه فرورانش، تعلق دارند و تحولات مربوط به این منطقه، همچون واکنش مذاب- پریدوتیت و ذوب بخشی، در ترکیب کانی­ها و بافت آنها ثبت شده است.

کلیدواژه ها:

اولترامافیک ، کرومیت ، کرومیتیت ، منطقه بالای فرورانش ، حاجی‎آباد ، هرمزگان