مطالعه سنگ نگاری و سیستم درزه منطقه بیستون به منظور پی بردن به علل فرسایش سنگ نوشته بیستون

       سنگ نوشته بیستون در کناره شمالی جاده کرمانشاه به همدان و در فاصله ۴۰ کیلومتری شهرکرمانشاه بر روی صخره های آهکی کنار جاده نقش بسته است. انحلال سطح سنگ نوشته سبب تخریب بخشی از این میراث بی نظیرشده است. سن سنگهای مورد مطالعه در محدوده کتیبه یاد شده کرتاسه زیرین است و در پیرامون شبکه گسترده ای از راندگیها بویژه در  شمال- شمال باختری قرار گرفته اند که از جمله آنها می توان به راندگی پراوکه از روستای نژیواران تا حوالی کرمانشاه ادامه دارد و شبکه راندگیهای بین روستای نادرآباد تا اشرف آباد اشاره کرد. بدین خاطر، آهکهای منطقه به شدت تکتونیزه هستند. شبکه درزه ها در این منطقه به شعاع یک کیلومتر به مرکزیت سنگ نوشته اندازه گیری و تحلیل شدند. دو دسته درزه اصلی در این منطقه توسعه یافته و باعث تشدید انحلال آهکها در ناحیه بیستون شده است. لایه در بردارنده سنگ نوشته متشکل از میکرایت فسیل دار (مادستون تا وکستون) با قطعات زیست آواری از جنس جلبکهای آهکی با ترکیب اولیه آراگونیتی بوده است و مقداری روزن داران و پلت نیز در بین آنها دیده می شود. به علت توسعه درزه ها و وجود اجزای ناپایدار آراگونیتی، این آهکها در محیط دیاژنزی جوی  متحمل انحلال شده و تشدید روند انحلال منجر به کارستی شدن آهکها شده است. تخلخل قالبی، حفره ای، کانالی، و غاری ازجمله شواهد تایید کننده روند گسترش انحلال در منطقه است. مشاهده حفره های انحلالی به ابعاد چند میلی متر تا دهها سانتی متردرسطح زمین گویای این موضوع است. توسعه درزه ها به همراه شیب لایه بندی سبب هدایت سیالهای جوی به سوی سطح (دیواره) سنگ نوشته شده است. در نتیجه در محلهای ریزش آب، چندین حفره در سطح سنگ نوشته ایجاد شده و باعث آسیب فراوان آن می شود. با توجه به جهت شیب لایه بندی و گسترش شبکه کارستی در آهکهای ناپایدار از لحاظ سنگ شناسی، تنها راه حل ممکن دور نمودن سیالهای نفوذی خورنده از سطح سنگ نوشته و انحراف مسیر تخلیه طبیعی آنهاست.

کلیدواژه ها:

دیاژنز ، بیستون ، کارست ، درزه ، سنگ نگاری ، کربنات